احتمالا می‌دانید که کتیرا در گذشته، شوینده‌ای پرکاربرد و پرطرفدار در کنار سدر و حنا بوده است. البته فواید این ماده به قدری است که هنوز هم در ترکیبات اصلی انواع محصولات آرایشی بهداشتی، جایگاه ویژه‌ای دارد. با‌این‌حال باید بدانید که این، تنها خاصیت کتیرا نیست و شاید تعجب کنید اگر بگوییم که استفاده از این صمغ در زمینه‌های مختلف دارویی، خوراکی و صنعتی، متداول است و خبر خوب دیگر اینکه، ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده کتیرا در جهان است. حالا اگر کنجکاوید که درباره این ماده و خواص و مضرات آن بیشتر بدانید با اسنپ فود همراه باشید.

معرفی کتیرا

کتیرا ترشحات صمغی خشک‌شده از چندین گونه گیاه گون است. این ترشحات با خراش دادن ساقه گیاه بیرون ریخته و به‌تدریج تبدیل به صمغ می‌شود. سپس، صمغ در مجاورت هوا و با تابش نور آفتاب، آب خود را از دست داده و سفت می‌شود. شکل نهایی محصول خشک‌شده بستگی به نوع و اندازه شکافی دارد که بر روی ساقه ایجاد شده است، اما به طور معمول، شکل پیچ‌خورده و فلس‌مانند دارد. شروع بهره‌برداری از این صمغ دارویی از اواخر بهار است و این کار تا اوایل شهریور ادامه می‌یابد. به طور معمول، 21 روز پس از خراش دادن ساقه‌ها، به جمع‌آوری کتیرا می‌پردازند و طی بازه زمانی گفته‌شده، این عمل را مجددا تکرار می‌کنند. این صمغ چسبناک، بدون بو و بدون مزه است و مصارف متنوعی در صنایع غذایی، نساجی، آرایشی و گیاه‌درمانی دارد.

شرایط نگهداری از کتیرا

تا زمانی که پودر کتیرا با آب مخلوط نشود، ماندگاری زیادی دارد و باید در مکانی خشک و خنک قرار گیرد. زیرا این ماده با جذب رطوبت دچار فساد خواهد شد. این نکته را هم به خاطر بسپارید که هر چقدر محلول پودر کتیرا در آب، بی‌رنگ‌تر و شفاف‌تر باشد، کیفیت بهتری دارد.

انواع کتیرا

انواع کتیرا در 4 دسته‌بندی کلی عرضه می‌شود که در ادامه هر دسته را به طور مختصر معرفی می‌کنیم:

کتیرای صدفی یا خوراکی

به این نوع کتیرا، کتیرای گل هم می‌گویند و میزان ماده ژلاتینی آن از سایر انواع بیشتر است. کتیرای صدفی، مرغوب‌ترین نوع کتیرا است؛ رنگی شیشه‌ای و شفاف و قطری بسیار نازک دارد و برای مصارف خوراکی از آن استفاده می‌شود.

کتیرای معمولی یا زرد

این نوع کتیرا قطر بیشتری نسبت به نوع صدفی دارد و شکل ظاهری آن به صورت نوارهایی زرد رنگ یا سفید شیری است. از نظر قیمت، یک رده پایین‌تر از کتیرای صدفی قرار دارد و قابل استفاده خوراکی نیز است.

کتیرای خرمنی

این نوع کتیرا به صورت نوارهایی قطور به رنگ زرد تیره و قهوه‌ای است. دلیل این امر، تیغ زدن گون برای بار دوم و سوم در طول 1 سال است و البته نابلد بودن تیغ‌زن هم می‌تواند دلیل دیگری باشد. قیمت این نوع کتیرا پایین‌تر از انواع صدفی و زرد است و بیشتر برای درست کردن شامپو و ژل مو کاربرد دارد.

کتیرای غوره

این نوع کتیرا، ضعیف‌ترین بار کتیرا و ارزان‌ترین نوع این صمغ محسوب می‌شود و شکل ظاهری آن به صورت نوارهای لوله‌ای شکل یا گلوله‌هایی شبیه کندر است.دلیل این نامگذاری نارس بودن کتیرا است؛ به عبارت دیگر، گیاه گون نتوانسته به درستی ترشح مان را انجام دهد.

ترکیبات کتیرا

کتیرا از 10 تا 15 درصد آب، 3 تا 4 درصد مواد معدنی و 3 درصد نشاسته تشکیل شده است و مصارف دارویی و صنعتی فراوانی دارد. تراگاکانتین و باسورین دو ماده مؤثر موجود در این صمغ چسبناک هستند که اولی محلول در آب و دومی غیرقابل حل در آب است.

کتیرا در چه غذاهایی استفاده می شود ؟

کتیرا ماده‌ای خوراکی است و می‌توان از آن به‌عنوان یک افزودنی مفید در انواع غذاها استفاده کرد. به‌علاوه می‌تواند نقش یک امولسیون را داشته باشد و یا از آن برای غلیظ کردن و قوام دادن به انواع سوپ‌ها و سس‌ها استفاده کرد. همچنین این ماده در تهیه انواع پودینگ‌ها، بستنی، شیرینی‌های خانگی، نوشیدنی‌هایی نظیر لیموناد و… هم کاربرد دارد. برای مثال، استفاده از آن در تهیه بستنی، باعث قوام آن می‌شود و از تشکیل بلورهای یخ جلوگیری می‌کند. همچنین برای هموژنیزه کردن شیر و افزایش زمان نگهداری و ذخیره‌سازی آن هم کاربرد دارد.

علاوه بر این‌ها، در ژل‌های دارویی، شربت‌ها، پمادها و کرم‌ها هم به‌عنوان ماده‌ای روان‌کننده و غلظت‌بخش به کار می‌رود.

خواص کتیرا

کتیرا طبعی معتدل و رو به خنکی دارد. بنابراین مصرف آن در هر فصلی، بخصوص تابستان مناسب است و هر فردی با هر طبع و مزاجی می‌تواند بدون نگرانی، از آن استفاده کند. در ادامه، مهم‌ترین خواص این صمغ شگفت‌انگیز را با هم مرور می‌کنیم:

• یکی از معروف‌ترین خواص کتیرا، درمان گرمازدگی است. این ماده فوق‌العاده، مانند یک خنک‌کننده حرفه‌ای، دمای بدن را در فصل تابستان کاهش می‌دهد. کافی است مقداری آب به صمغ کتیرا افزوده و با این ماده ژله‌ای یک نوشیدنی دلچسب درست کنید.
• جالب است بدانید که استفاده از کتیرا به گرم شدن بدن در سرمای زمستان هم کمک می‌کند.
• کتیرا مانع آبریزش بینی کودکان در فصل تابستان می‌شود.
• پودر کتیرا شوینده‌ای طبیعی و گیاهی است که موها را تغذیه و نرم می‌کند. قرار دادن این ماده بر موهای خیس، باعث جذب رطوبت و تشکیل موسیلاژ خواهد شد که نقش مؤثری در حالت‌پذیری موها دارد. همچنین این ماده ژله‌ای، با نفوذ در طول ساقه‌های مو، جلوی ادامه‌دار شدن موخوره‌ها را می‌گیرد و استفاده از آن باعث افزایش ضخامت تارهای مو و تقویت ریشه آن‌ها، درمان شوره سر و جلوگیری از ریزش مو می‌شود.
• کتیرا خاصیت ضد پیری دارد و استفاده موضعی از آن روی پوست بدن، ایجاد چین و چروک‌های پوستی را به تأخیر می‌اندازد.
• صمغ کتیرا ماهیچه‌های ادراری را آرام کرده و مانع التهاب دستگاه ادراری و تشکیل سنگ مثانه می‌شود. همچنین این ماده، تأثیر فوق‌العاده‌ای بر درمان بی‌اختیاری ادرار دارد.
• اگر به‌دنبال دارویی طبیعی برای افزایش میل جنسی آقایان هستید، صمغ کتیرا را به‌عنوان یکی از بهترین درمان‌ها به خاطر بسپارید.
• پودر کتیرا خاصیت ملین دارد و درمانی قوی برای یبوست به شمار می‌رود. استفاده از این ماده باعث بهبود حرکات روده و پاکسازی روده و کبد خواهد شد.
• استفاده از پودر کتیرا، توان از دست رفته بدن مادر بعد از زایمان را بازمی‌گرداند. به‌علاوه، این صمغ خوراکی، به کاهش خونریزی‌های شدید دوران قاعدگی هم کمک می‌کند. البته توجه داشته باشید که نحوه مصرف کتیرا در دوران شیردهی باید حتما تحت نظر پزشک و با تجویز او صورت گیرد.

مصارف غیر دارویی و غیر خوراکی کتیرا

استفاده‌های تجاری از این صمغ بی‌نظیر تنوع چشمگیری دارد و در این قسمت فقط به ذکر چند عنوان کلی اکتفا می‌کنیم:

• سفت و محکم کردن بافت پارچه‌های کتان
• استفاده در ترکیب انواع کرم‌های آرایشی بهداشتی و خمیر دندان
• ساخت پاستل‌های نقاشی
• برای غلظت دادن به پمادها و کرم‌های آرایشی بهداشتی
• استفاده در ساخت انواع محصولات آرایشی مو
• تمیز کردن و پولیش دادن محصولات چرمی
• استفاده در ساخت خمیر چاپ برای پارچه‌های ابریشمی و کرپ
• کاربرد در صنعت کاغذسازی
• برای ساخت و رول کردن سیگار
• استفاده در ترکیب خمیر گل‌های شکری تزئین کیک

نحوه مصرف کتیرا

با وجود طبع متعادل کتیرا باید بدانید که هر ماده طبیعی، لزوما همیشه بی‌خطر نیست و لازم است راجع به دوز مصرف آن‌ها جانب احتیاط را رعایت کنید. دوز مناسب مصرف خوراکی کتیرا هم به عوامل مختلفی مانند سن، سطح سلامتی فرد و مواردی از این دست وابسته است و بهتر است پیش از مصرف آن با پزشک خود مشورت کرده و دستورالعمل‌های درج‌شده روی محصولات شرکتی را مطالعه کنید.

مضرات کتیرا

در کنار تمام فواید و کاربردهای ذکر شده، از محدودیت‌ها و عوارض جانبی مصرف این صمغ خوراکی هم غافل نشوید و موارد زیر را به خاطر بسپارید:

• ممکن است زیاده‌روی در مصرف این ماده، مشکلات تنفسی را به‌دنبال داشته باشد.
• در صورت استفاده از پودر کتیرا، مصرف آب کافی را فراموش نکنید. زیرا ممکن است استفاده نادرست یا زیاده‌روی در مصرف، باعث انسداد یا انقباض در دستگاه گوارش شود.
• در صورت سابقه حساسیت به شیره و صمغ‌های طبیعی، از مصرف صمغ کتیرا هم خودداری کنید.
• مصرف این صمغ در زنان باردار و شیرده حتما باید با تجویز پزشک باشد.
• هیچ‌گاه ژل کتیرا را بیشتر از 12 ساعت روی موهای خود قرار ندهید، زیرا این کار در درازمدت، مشکلاتی مانند ریزش مو یا ایجاد موخوره را به‌دنبال خواهد داشت. البته این موضوع درباره سایر ژل‌های حالت‌دهنده مو و تافت‌ها هم صادق است.
• اگر قصد استفاده موضعی از پودر کتیرا را دارید، ابتدا مقداری از این ماده ژله‌ای را روی پوست داخلی آرنج امتحان کنید تا مطمئن شوید که به آن حساسیت ندارید.

آیا به دنبال کتیرای باکیفیت و مرغوب هستید؟…

جمع‌آوری و تولید کتیرا مراحل سختی دارد، به همین دلیل این ماده جزو اقلام گران قیمت عطاری‌ها محسوب می‌شود. با این وجود، همان‌طور که پیش از این هم اشاره کردیم، در میان انواع کتیرا، کتیرای صدفی، بیشترین قیمت و کتیرای غوره کمترین قیمت را به خود اختصاص داده‌اند. مثل همیشه توصیه می‌کنیم که برای برخورداری از خواص این صمغ پرفایده، آن را از عطاری‌های معتبر خریداری کنید و اگر به‌دنبال ساده‌ترین نحوه خرید هستید، سری به اسنپ فود و عطاری آنلاین این سایت بزنید تا با چند کلیک ساده، امکان سفارش این ماده پرخاصیت برایتان فراهم شود. امیدواریم خرید اینترنتی خوب و رضایت‌بخشی در پیش داشته باشید.