در طب سنتی چینی و هندی از هلیله به‌عنوان معجزه طول عمر و اکسیر جوانی یاد می‌شود؛ در تبت به آن «پادشاه پزشکی» می‌گویند و ردپای آن در درمان بسیاری از بیماری‌ها در طب سنتی ایران هم به چشم می‌خورد. رایج‌ترین شکل مصرف میوه‌های درخت هلیله، استفاده از هلیله سیاه است که خواص درمانی متعددی مانند خاصیت ضد اسپاسم، ضد سرطان، ضد قارچ و ویروس و ضد التهاب برای آن ذکر کرده‌اند. این میوه‌های کوچک و پرخاصیت، اندازه ای شبیه عناب دارند و با وجود تمام خواص درمانی، باید در مقدار و طول مصرف آن‌ها احتیاط کرد. حالا اگر کنجکاوید که درباره این میوه و خواص و مضرات آن بیشتر بدانید، تا پایان این مطلب از اسنپ فود، همراه ما باشید.

معرفی هلیله

هلیله درختی برگ‌ریز و استوایی است که ارتفاع آن به حدود 30 متر هم می‌رسد. این درخت، برگ‌هایی پهن و چرمی و میوه‌هایی شبیه به آلو دارد که البته کمی کشیده‌تر از آلو هستند. خاستگاه اصلی آن مناطق جنوب آسیا، هند، نپال، جنوب غرب چین، جنوب سریلانکا، مالزی و ویتنام است. البته این گیاه در هر خاک حاصلخیز با زهکشی مناسب قابلیت رشد دارد و با نام علمی Terminalia chebula Retz شناخته می‌شود. قسمت دارویی اصلی هلیله مربوط به میوه‌های آن است که در مراحل مختلف رسیدن نامگذاری می‌شوند و از آنجا که این گیاه، خواص دارویی شگفت‌انگیزی دارد، به آن «پادشاه پزشکی» هم می‌گویند.

هلیله یکی از 3 ماده اصلی در ترکیب یکی از داروهای مهم طب سنتی؛ یعنی «معجون اطریفل» است و در درمان بیماری‌های مختلفی مانند اسپاسم معده، بیماری‌های کبدی، حساسیت‌های پوستی و… استفاده می‌شود. این میوه طبعی گرم و خشک و طعمی تلخ دارد و استفاده از آن به صورت پودری، کپسولی، ضماد خمیری و دم‌کرده و جوشانده، متداول است.

انواع هلیله

میوه هلیله در مراحل مختلف رسیدن، رنگ‌های متفاوتی دارد و بر همین اساس هم نامگذاری شده است. به موارد زیر توجه کنید:

هلیله سیاه یا هلیله هندی

میوه نارس درخت هلیله هسته ندارد و اگر در این زمان به صورت نارس از درخت چیده شده و خشک شود، به رنگ سیاه درمی‌آید.

هلیله چینی

زمانی که میوه درخت حالت نیم‌رس پیدا کند، رنگ سبز مایل به زرد خواهد داشت. میوه‌ای که در این حالت چیده و خشک می‌شود، هلیله چینی نام دارد.

هلیله زرد

هنگامی که میوه این درخت بیشتر برسد، به رنگ زرد درمی آید. میوه‌ای که در این حالت، چیده و خشک می‌شود، هلیله زرد نام دارد.

هلیله کابلی

زمانی که میوه درخت به طور کامل برسد، به رنگ زرد مایل به سرخ درمی‌آید و دانه کوچکی داخل آن ایجاد می‌شود. میوه‌ای که در این مرحله چیده و خشک می‌شود،«هلیله کابلی» نام دارد و علت این نامگذاری هم این است که میوه هلیله از طریق افغانستان و خراسان وارد ایران می‌شود.

خواص هلیله

هلیله بخصوص نوع سیاه آن، جایگاهی بی‌رقیب در طب سنتی ایرانی و هندی دارد و استفاده از آن در درمان بیماری‌های زیادی به کمک شما می‌آید. برای مثال، به موارد زیر توجه کنید:

• هلیله سیاه یک ملین ملایم و طبیعی است. این ماده، فرایند هضم غذاها را بهبود بخشیده و با تقویت کولون، دفع سموم از بدن را تسهیل می‌کند. بنابراین استفاده از آن در صورت ابتلا به یبوست، سودمند است. همچنین از این میوه برای درمان بواسیر و هموروئید هم استفاده می‌شود. البته ممکن است در ابتدای مصرف، احساس افزایش نفخ داشته باشید. این حالت طبیعی است و پس از مدتی کوتاه، با افزایش حرکت روده‌ها، احساس نفخ به شکل چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.
• پودر هلیله سیاه، ماده‌ای مؤثر برای کاهش بوی بد دهان است و به سفید کردن دندان‌ها هم کمک می‌کند.
• این میوه سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین E و ویتامین C است و توان بدن در مقابله با بیماری‌های خطرناک مانند سرطان را بالا می‌برد.
• خاصیت آنتی‌باکتریال هلیله سیاه هم قابل توجه است و با عفونت‌های باکتریایی ناشی از مواد غذایی یا ویروس‌های معلق در هوا، مبارزه می‌کند.
• با مصرف هلیله سیاه، میزان اسید معده کاهش می‌یابد و زمینه ایجاد زخم معده بر اثر ترشح زیاد اسید معده را از بین می‌برد. همچنین آنتی‌اکسیدان‌های موجود در این میوه، با باکتری هلیکوباکتر در بدن مبارزه می‌کنند.
• هلیله میوه‌ای مؤثر در کنترل قند خون است و میزان حساسیت بدن نسبت به ترشح انسولین را بالا می‌برد. با‌این‌حال، پیش از مصرف این داروی گیاهی حتما با پزشک خود مشورت کنید.
• اگر به‌دنبال کاهش وزن با مواد طبیعی هستید، هلیله سیاه را از قلم نیندازید. این میوه، با افزایش ترشح صفرا، فرایند چربی‌سوزی را افزایش داده و میزان سوخت‌و‌ساز بدن را بالا می‌برد.
• هلیله سیاه برای درمان اکثر مشکلات چشمی مفید است. برای مثال، ماده‌ای ضد التهاب و تسکین‌دهنده است؛ عفونت‌ها را از بین می‌برد؛ مانع ابتلا به آب‌مروارید و آب‌ریزش چشم خواهد شد و قوه بینایی را تقویت می‌کند.
• خواص آنتی‌اکسیدانی این میوه، جلوی عملکرد مخرب رادیکال‌های آزاد بدن را می‌گیرد و مانع رشد سلول‌های سرطانی خواهد شد. همچنین، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و مانع پیری زودرس می‌شود.
• هلیله سیاه به رفع حساسیت‌های پوستی کمک می‌کند و مشکلاتی مانند آکنه، درماتیت و اگزما را از بین می‌برد.
• استفاده از پودر هلیله سیاه، روشی طبیعی و مؤثر برای کنترل و بهبود مشکلات تنفسی از قبیل برونشیت، سرفه و… است.
• اگر دچار مشکلاتی مانند نقرس، آرتروز و دردهای مفصلی هستید، از خواص ضد التهابی هلیله غافل نشوید و مصرف آن را طبق نظر پزشک پیش ببرید.
• یکی دیگر از خواص هلیله، تأثیر مثبت آن در کاهش سردرد و میگرن است. همچنین مصرف این میوه مفید باعث تقویت حافظه خواهد شد.
• تأثیر هلیله سیاه و روغن این میوه در جلوگیری از سفید شدن مو و درمان مشکلاتی مانند شوره سر و ریزش مو هم قابل توجه است.
• هلیله سیاه، ماده‌ای مفید برای پاکسازی رحم است و با خواص ضد‌باکتریایی و آنتی‌اکسیدانی خود، مشکلات مربوط به رحم و عفونت‌های رحمی را برطرف می‌کند.
• این میوه طبیعتی گرم و خشک دارد و استفاده از آن برای رفع غلبه بلغم و سردی بدن، مفید است.
• ترکیب هلیله سیاه با گلاب و پودر کف دریا، تأثیر فوق‌العاده‌ای در جوانسازی و روشن شدن رنگ پوست دارد. همچنین ماسک این میوه، مثل یک ضد آفتاب طبیعی از پوست شما در برابر اشعه‌های مضر نور خورشید حفاظت می‌کند.
• گفتیم که هلیله سیاه سرشار از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی است. به همین دلیل، برای پاکسازی و سم‌زدایی کبد بسیار عالی است و به درمان بیماری‌های مربوط به این عضو مهم بدن کمک می‌کند.
• استفاده از هلیله سیاه، انسداد عروق قلب را کاهش می‌دهد و بدون تغییر در ضربان قلب، انقباضات قلب را قوت می‌بخشد.
• هلیله سیاه میوه‌ای مفید برای کاهش فشار خون است و پودر برگ درخت آن هم تأثیر مشابهی دارد.
• استفاده از این میوه پرخاصیت برای رفع انسدادها و حرارت ناشی از صفرا مفید است. همچنین باعث تصفیه خون از مواد سوداوی خواهد شد.

نحوه مصرف هلیله

استفاده از این میوه دارویی بسته به دلیل مصرف آن، متفاوت خواهد بود. گاهی لازم است با مواد دیگر ترکیب شود و گاهی استفاده از پودر آن به صورت مستقیم کارسازخواهد بود. همچنین استفاده از جوشانده و دم کرده این میوه هم در برخی نسخه‌ها به چشم می‌خورد. البته فراموش نکنید که برای تهیه دم‌کرده یا جوشانده هلیله، از ظروف فلزی استفاده نکنید. زیرا فلز با تانن موجود در میوه واکنش نشان داده و برای سلامتی مضر است. در این مورد، بهترین انتخاب‌ها، ظروف شیشه‌ای، چینی یا لعابی هستند. در این قسمت، چند دستورالعمل عمومی برای استفاده‌های درمانی از هلیله سیاه را با هم مرور می‌کنیم:

• مقداری هلیله خشک را آسیاب کرده و با استفاده از یک پارچه ظریف الک کنید. سپس پودر حاصل را در ظرفی شیشه‌ای و درب‌دار ریخته و گاهی برای مسواک زدن از آن استفاده کنید. این پودر، باکتری‌های مضر دهان را از بین می‌برد و دندان‌ها را سفیدتر می‌کند.
• اگر دچار دندان‌درد، التهاب لثه، زخم یا جوش‌های دهانی شده‌اید، مقداری پودر هلیله سیاه را با آب دوغ ترکیب کرده و آن را قرقره کنید.
• برای بهبود هضم غذا و کمک به سلامت دستگاه گوارش، 3 تا 6 گرم پودر هلیله سیاه با مقدار مساوی نبات، آسیاب کرده و 2 بار در روز بعد از غذا میل کنید.
• برای شستشوی چشم‌ها با آب هلیله، میوه را شسته و آن را یک شب در آب بخیسانید. سپس صبح روز بعد، چشمان خود را با همان آب شستشو دهید.
• هسته هلیله سیاه را 12 ساعت در آب بخیسانید. سپس، هسته خیس‌خورده را آسیاب کرده و مانند خط چشم، به چشم‌ها بکشید. این کار، چشم‌ها را تقویت کرده و مانع ابتلا به آب‌مروارید خواهد شد.
• آسیاب کردن پوسته هلیله و کشیدن آن به چشم‌ها، جلوی آب‌ریزش چشم‌ها را می‌گیرد.
• استفاده خوراکی از هلیله سیاه هم برای تقویت قوه بینایی بسیار مفید است. برای این منظور، هر صبح قبل از طلوع آفتاب و به صورت ناشتا، 1 قاشق مرباخوری سرپر هلیله سیاه را در دهان ریخته و روی آن آب بنوشید و این کار را حداقل به مدت 3 تا 4 هفته ادامه دهید.

نکته: جالب است بدانید که در برخی منابع در مورد خواص هلیله سیاه در تقویت بینایی چنین آمده است:

اگر از هلیله سیاه استفاده کنند، بعد از یک مدت 7 تا 14 ماهه، حتی عینک خود را از چشم درمی‌آورند و اگر خوردن این میوه استمرار پیدا کند (14 الی 40 ماه)، قدرت بینایی به حدی افزایش می‌یابد که می‌توانند در روز، ستاره‌ها را ببینند و حتی هاله‌های متصاعد شده از اشیاء، گیاهان، حیوانات و انسان‌ها هم قابل رؤیت می‌شود!

• برای رفع حساسیت‌های پوستی و مشکلاتی نظیر آکنه و جوش، میوه تازه هلیله را با کمی آب جوشیده در هاون بسایید و خمیر حاصل را روی پوست آسیب‌دیده قرار دهید.
• برای برطرف کردن مشکلات تنفسی؛ از قبیل سرفه، برونشیت و…، نصف قاشق چایخوری پودر هلیله را با کمی عسل ترکیب کرده و 1 قاشق پر از آن را در دهان گذاشته و به آرامی بمکید.
• برای بهبود سردرد، مقداری هلیله سیاه را پودر کرده و با آب ترکیب کنید. سپس، خمیر حاصل را روی پیشانی بمالید و اجازه دهید چند دقیقه بماند.
• برای درمان یبوست، از قرص ترکیبی پودر هلیله سیاه با پودر برگ سنا و گل سرخ استفاده کرده و هنگام یبوست، آن را با کمی آب میل کنید.
• اگر به منظور کاهش وزن به سراغ هلیله سیاه رفته‌اید، ½ یا 1 قاشق چایخوری از این میوه را با 1 لیوان آب گرم ترکیب کرده و بعد از صبحانه و شام میل کنید.
• برای سیاه شدن رنگ موها، نیم ساعت بعد از شام، 1 قاشق پودر هلیله سیاه را با مقداری آب میل کنید.
• برای از بین بردن سیاهی دور چشم‌ها، 1 قاشق پودر هلیله سیاه را با 2 قطره روغن بادام و کمی ژل آلوئه‌ورا ترکیب کرده و آن را به آرامی و به صورت دورانی دور چشم‌های خود بمالید. 15 دقیقه صبر کنید تا این ماسک دور چشم‌ها باقی مانده و خشک شود. سپس، صورت خود را با آب ولرم بشویید و این کار را هفته ای 3 بار تکرار کنید تا سیاهی دور چشم‌ها کاملا برطرف شود. برای جلوگیری از خشکی پوست دور چشم هم از یک مرطوب‌کننده مناسب استفاده کنید.
• برای پایین آوردن فشار خون، 4 گرم هلیله سیاه نیم‌کوب شده را با مقداری آب و عسل مخلوط کرده و شب‌ها میل کنید.
• مصرف روزانه 4 گرم هلیله سیاه نیم کوب شده با 1 قاشق غذاخوری عسل و مقداری آب، به پاکسازی کبد کمک می‌کند. دقت کنید که استفاده از هلیله سیاه به تنهایی برای کبد مضر است و حتما باید همراه عسل باشد.

مضرات هلیله

مصرف هر گیاه دارویی در کنار تمام فواید خود، ممکن است عوارضی هم به‌دنبال داشته باشد. هلیله سیاه هم از این قاعده مستثنی نیست و باید در مصرف آن، برخی محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها را در نظر داشته باشید. در این رابطه، به موارد زیر توجه کنید:

• استفاده از هلیله سیاه در دوران بارداری، شیردهی و قاعدگی ممنوع است.
• ممکن است مصرف هلیله سیاه، برخی از افراد را دچار حالاتی مانند اسهال یا نفخ کند. باید بدانید که بروز چنین حالاتی در ابتدای مصرف این داروی گیاهی، طبیعی است. اما اگر با گذشت یکی دو روز، علائم برطرف نشد، مصرف هلیله سیاه را برای چند روز قطع کرده و پس از بهبودی این حالات، دوباره مصرف آن را با دوز کمتر شروع کنید.
• مصرف هلیله سیاه برای کسانی که به هر دلیلی دچار خونریزی شدید هستند، ممنوع است. همچنین افرادی که قصد انجام عمل جراحی دارند باید از 2 تا 3 هفته پیش از انجام عمل، مصرف این داروی گیاهی را قطع کنند.
• در صورت ابتلا به اسهال شدید یا کم آبی بدن، مصرف این داروی گیاهی توصیه نمی‌شود. همچنین، هلیله سیاه برای افراد بسیار لاغر یا کسانی که حین دویدن یا راه رفتن دچار ضعف می‌شوند، مناسب نیست.
• اگر دچار دیابت هستید و دارو مصرف می‌کنید، پیش از مصرف هلیله سیاه، حتما با پزشک خود مشورت کنید. زیرا این ماده، قند خون را کاهش می‌دهد و مصرف همزمان آن با داروهای کاهنده قند خون توصیه نمی‌شود.
• دقت داشته باشید که مصرف این میوه دارویی در شرایط عادی به مدت 3 ماه یا کمتر، ایمن است. اما استفاده طولانی‌مدت یا زیاده‌روی در مصرف، باعث اثرات جانبی منفی بر سلامتی خواهد شد.

آیا برای سفارش هلیله از عطاری های معتبر آماده اید؟…

حتما این توصیه به گوش شما آشنا است که هلیله را با مراجعه به عطاری‌های معتبر خریداری کنید. اما پیش از شال و کلاه کردن برای رفتن به خرید، پیشنهاد ویژه‌ای برای شما داریم. یکی از آسان‌ترین راه‌ها برای دسترسی به این عطاری‌ها، کمک گرفتن از سایت اسنپ فود است. کافی است سری به بخش عطاری آنلاین بزنید و انواع داروهای گیاهی را با بهترین کیفیت به صورت اینترنتی بخرید. این نحوه خرید، امکان مقایسه برندها و قیمت‌ها را هم در اختیار شما قرار خواهد داد و باعث صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای در وقت و انرژی شما خواهد شد. کافی است یکبار امتحان کنید تا از مشتریان دائم و همیشگی اسنپ فود شوید.