خواص چهار تخمه چیست؟
احتمالا با شنیدن نام چهار تخمه به یاد درمان‌های خانگی سرفه و گلودرد می‌افتید؛ دمنوشی لعابدار و غلیظ که حتی نوشیدن چند جرعه از آن مثل آبی روی آتش، بدترین سرفه‌ها را آرام می‌کند. این ترکیب گیاهی در صندوقچه هر مادربزرگی پیدا می‌شد و حتی برای تسکین دل درد و سوزش سر دل هم معجزه می‌کرد. امروزه هم تمام این خواص پابرجاست و همچنان باید چهار تخمه را یک ترکیب گیاهی کم رقیب و پیشتاز برای درمان بسیاری از مشکلات تنفسی، گوارشی و… دانست. اما اگر دوست دارید درباره خواص چهار تخمه بیشتر بدانید و بدانید که چهار تخمه برای چی خوبه، چطور باید از آن استفاده کرد و چه عوارضی دارد، با اسنپ فود همراه باشید.
چهار تخمه چیست؟
چهار تخمه یا چهار تخم یک محصول ترکیبی از چند داروی گیاهی است که در تماس با آب، لعابدار و ژلاتینی می‌شوند. این حالت ژلاتینی به دلیل وجود موسیلاژ در دانه‌های چهار تخمه است که تأثیر فوق‌العاده‌ای در بهبود عملکرد دستگاه گوارش دارد. علاوه بر آن، این ترکیب گیاهی در درمان مشکلات زیادی مانند گلودرد، کبد چرب، مشکلات پوستی، مشکلات مجاری ادرار و… هم به کمک شما می‌آید که در ادامه این مقاله به طور مفصل‌تر درباره این فواید صحبت می‌کنیم.
ترکیبات چهار تخمه
برای چهار تخمه ترکیبات مختلفی معرفی شده است، اما ترکیب معروف آن شامل سپستان، بارهنگ، قدومه شیرازی و به دانه است. در ادامه این قسمت، خواص منحصر‌به‌فرد هر کدام از ترکیبات چهار تخمه را با هم مرور می‌کنیم:
سپستان
سپستان میوه‌ای تخم‌مرغی شکل در ابعاد یک آلو است که طعم نسبتا شیرینی دارد. رنگ میوه پس از رسیدن سیاه می‌شود و داخل آن را ماده‌ای چسبنده و زرد رنگ پر کرده است. درخت این میوه به خانواده گاوزبان و جنس Cordia تعلق دارد و علاوه بر میوه از ریشه، برگ و حتی پوست این درخت هم می‌توان استفاده‌های دارویی کرد.
درخت سپستان را به نام‌های دیگری مانند سبستان، سجبستان، مخیط، دبق، مخیطا و اطباء الکلبه هم می‌شناسند. از خواص میوه سیاه رنگ آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ادرارآور
- ضد کرم معده
- برطرف‌کننده التهاب پوست
- مؤثر در درمان بیماری‌های ریه و طحال
- نرم‌کننده سینه
- برطرف‌کننده مشکلات مجاری ادرار
- تسکین‌دهنده دردهای قولنج یا کولیت روده
بارهنگ
دانه‌های بارهنگ از گیاهی با نام علمی Plantago major به دست می‌آیند. این گیاه در زبان فارسی بارتنگ و در عربی لسان الحمل کبیر نامیده می‌شود و علاوه بر دانه از ریشه و برگ آن هم استفاده‌های دارویی می‌شود. برای مثال، همه این بخش‌ها یعنی دانه، ریشه و برگ گیاه، خاصیت قابض و نرم‌کننده دارند و از آن‌ها برای تصفیه خون هم استفاده می‌شود.
برخی از مهم‌ترین خواص تخم بارهنگ عبارتند از:
- نرم‌کننده سینه
- تب‌بر
- ضد رماتیسم
- ضد اسهال خونی
- معرق
- مدر
- برطرف‌کننده اختلالت کلیه
قدومه شیرازی
دانه‌های قدومه، دانه‌هایی پهن و گرد، شبیه عدس اما کوچک‌تر از آن هستند که به رنگ‌های زرد، سفید و سرخ دیده می‌شوند. این دانه‌ها محصول گیاهی از خانواده شب بو با نام علمیSisymbrium officinale Scop هستند که به نام‌های دیگری مانند بذر الهوه، قصیصه، تودری، بذر الخمخم و توذریج هم شناخته می‌شود.
از جمله مهم‌ترین خواص قدومه شیرازی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خلط آور
- نرم‌کننده سینه
- برطرف‌کننده سرفه
- ملین
- برطرف‌کننده خشونت حلق و حنجره
- تسکین‌دهنده مشکلات گوارشی مانند نفخ و سوء‌هاضمه
به دانه
به دانه، دانه‌های کوچک و تیره رنگ میوه به است. این میوه به خانواده گل رز تعلق دارد و گیاه آن را با نام علمی Cydonia oblonga Mill می‌شناسند. این دانه‌ها حاوی ترکیباتی مانند گلوکلوزید، مواد لعابی و پکتین، لیپید و ویتامین ث هستند و قشر خارجی آن‌ها در مجاورت آب و رطوبت، حدود 20 درصد لعاب تولید می‌کند.
مهم‌ترین خواص این دانه‌های کوچک عبارتند از:
- ضد تب
- بند آورنده اسهال ساده و اسهال خونی
- نرم کننده سینه
- تسکین‌دهنده حرارت معده
- برطرف‌کننده سرفه‌های گرم و خشک
- درمان‌کننده زخم‌ها و سوختگی‌ها در استعمال خارجی
نکته: گفتیم که محتویات چهار تخمه در همه جا یکسان نیست. برای مثال، برخی ترکیب قدومه شیرازی، بارهنگ، به دانه و ریحان را چهار تخمه می‌دانند و در تبریز، این ترکیب دارویی شامل قدومه، مرو، تخم ریحان و صمغ عربی است. باید دانست که تأثیر دارویی این ترکیبات شباهت زیادی به هم دارند اما به دلیل همین تفاوت‌ها است که قیمت چهار تخمه در همه جا یکسان نیست. البته اگر به‌دنبال این ترکیب گیاهی هستید و کیفیت برای شما حرف اول را می‌زند، سفارش از عطاری آنلاین اسنپ فود، شما را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به منظورتان می‌رساند.
خواص چهار تخمه
در این قسمت، رایج‌ترین و مهم‌ترین خواص چهار تخمه را با هم مرور می‌کنیم:
۱. خواص چهار تخمه برای سرماخوردگی
چهار تخمه سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند؛ در نتیجه توان بدن برای مقابله با عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها افزایش می‌یابد و در صورت ابتلا به سرماخوردگی هم فرد زودتر بهبود پیدا می‌کند. این ترکیب گیاهی، سموم و ترشحات زائد را از بدن و مجاری تنفسی بیرون می‌ریزد و التهاب گلو و بینی را کاهش می‌دهد؛ در نتیجه علائم آزاردهنده سرماخوردگی مانند گلودرد، سرفه، گرفتگی صدا و… بهبود می‌یابند.
نکته: توصیه می‌شود که در مواقع سرماخوردگی، چهار تخمه را به صورت دمنوش و جرعه جرعه میل کنید. به این ترتیب، آب مورد نیاز بدن تأمین می‌شود و بدن دچار کم آبی نخواهد شد.
۲. خواص چهار تخمه برای لاغری
گفتیم که دانه‌های چهار تخمه حاوی موسیلاژ فراوانی هستند. بنابراین، این ترکیب گیاهی، ترکیبی غنی از فیبر است که مصرف آن اشتها را کم می‌کند و باعث افزایش احساس سیری در درازمدت خواهد شد. در نتیجه می‌توان با نظر پزشک متخصص از چهارتخمه برای کاهش وزن استفاده کرد. همچنین این دانه‌های پرخاصیت، سرعت جذب قند در روده‌ها را کاهش می‌دهند؛ در نتیجه جلوی نوسان قند و در پی آن حس گرسنگی و میل به خوردن غذاهای ناسالم گرفته می‌شود.
۳. خواص چهار تخمه برای رحم
خاصیت ضد التهابی چهار تخمه شامل حال رحم هم می‌شود و التهاب این عضو و به طور کلی سیستم تناسلی را کاهش می‌دهد. استفاده از این ترکیب گیاهی برای افرادی که در ناحیه رحم یا دستگاه تناسلی خود دچار عفونت‌های خفیف هستند، مفید است. به‌علاوه، به تنظیم عملکرد رحم و کاهش علائم اختلالات آن هم کمک می‌کند.
۴. خواص چهار تخمه برای پوست
چهار تخمه یک آنتی باکتریال طبیعی است و در رفع مشکلاتی مانند اگزما، کک و مک، لکه پوستی و… عالی عمل می‌کند. به‌علاوه، از چهار تخمه برای رفع حساسیت‌های پوستی هم می‌توان استفاده کرد. همچنین تأثیر مثبت آن روی عملکرد کبد و دستگاه گوارش، باعث شادابی پوست هم خواهد شد.
۵. فواید چهار تخمه برای سلامت دهان و دندان
چهار تخمه خاصیت ضد‌باکتریایی دارد؛ بنابراین، مصرف آن باعث مهار فعالیت باکتری‌های دهان و دندان می‌شود و مشکلاتی مانند عفونت و ورم لثه را برطرف می‌کند. به‌علاوه، این ترکیب گیاهی، یک خوشبو‌کننده طبیعی دهان است. به غیر از مصرف خوراکی می‌توانید دم کرده آن را غرغره کنید و بیرون بریزید.
۶. خواص چهار تخمه برای ریه
چهار تخمه التهاب مجاری تنفسی را کاهش می‌دهد و مخاط مسیر تنفسی را مرطوب نگه می‌دارد؛ در نتیجه، جریان هوا در ریه‌ها بهبود می‌یابد و جلوی انسداد مجاری تنفسی گرفته می‌شود. بنابراین، فرد بهتر نفس می‌کشد و علائم آزاردهنده‌ای مانند تنگی نفس و خس خس سینه هم تا حد قابل‌توجهی بهبود می‌یابند. همچنین، یکی از خواص ویژه دانه‌های بارهنگ، کمک به درمان بیماری سل و خونریزی ریه است.
۷. خواص چهار تخمه برای کبد چرب
اگر دچار کبد چرب هستید، از خواص چهار تخمه غافل نشوید. این ترکیب گیاهی، یک سم زدای قوی است و تأثیر مثبتی در بهبود عملکرد کبد دارد.
۸. خاصیت چهار تخمه برای معده
یکی دیگر از خواص چهار تخمه، کمک به بهبود رفلاکس معده است. در این بیماری، اسید معده به مری برمی‌گردد و باعث ایجاد التهاب و در مواردی، زخم می‌شود. خوشبختانه خواص چهار تخمه برای معده باعث کاهش التهاب این عضو می‌شود و احساس ناخوشایندی مانند سوزش سر دل را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
۹. خواص چهار تخمه برای یبوست
چهار تخمه برای یبوست هم معجزه می‌کند، زیرا دانه‌های قدومه، بارهنگ و به دانه ملین‌های طبیعی هستند. به عبارت دیگر، این دانه‌های کوچک، حرکات روده را افزایش می‌دهند و باعث بهبود عملکرد روده‌ها و برطرف شدن یبوست‌های مزمن می‌شوند.
۱۰. خواص چهار تخمه برای درمان سوزش ادرار
چهار تخمه خاصیت ضد‌میکروبی و ضد‌قارچی دارد؛ در نتیجه استفاده از این ترکیب گیاهی یک راه طبیعی و کم‌عارضه برای درمان عفونت‌های مجاری ادرار است و اگر در این مورد آن را به شکل دم‌کرده مصرف کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت.
۱۱. خواص چهارتخمه برای سرفه
فواید چهار تخمه برای سرفه فراوان است و همان‌طور که اشاره کردیم هر چهار ترکیب موجود در آن خاصیت نرم‌کنندگی سینه دارند. تمام این ترکیبات، ضد التهاب، ضد باکتری و ضد ویروس هستند؛ به همین دلیل مشکلاتی مانند ورم و التهاب گلو و عفونت دستگاه تنفسی را کاهش می‌دهند و حملات سرفه را به‌خوبی کنترل می‌کنند.
۱۲. فواید چهار تخمه برای کودکان
مصرف چهار تخمه برای درمان سرفه‌های شبانه و سرماخوردگی فقط مخصوص بزرگسالان نیست و به‌عنوان یک داروی گیاهی برای کودکان هم مفید است. به‌علاوه، برای کنترل و بهبود مشکلاتی مانند دل درد، یبوست و اسهال کودکان هم می‌توان روی آن حساب کرد.
۱۳. خواص چهار تخمه برای ترمیم زخم
خاصیت ضد التهابی و ضد‌میکروبی دانه‌های چهار تخمه به خصوص به دانه و بارهنگ، تأثیر فوق‌العاده‌ای در سرعت بهبود زخم‌ها دارند و درد را کاهش می‌دهند. البته بیشتر مطالعات در این مورد معطوف به استفاده از این ترکیب گیاهی به صورت موضعی بوده است. علاوه بر آن، جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر در بدن، خطر ابتلا به عفونت را هم کاهش می‌دهد و از این نظر، خواص چهار تخمه برای عفونت هم قابل‌توجه است.
چهار تخمه را چگونه مصرف کنیم؟
شما می‌توانید این ترکیب گیاهی را به شکل دمنوش، جوشانده یا معجون استفاده کنید، اما حتما به صورت گرم یا ولرم و به حالت جرعه جرعه میل شود تا بیشترین تأثیر خود را داشته باشد. همچنین می‌توانید آن را به صورت ترکیبی با بقیه گیاهان دارویی مصرف کنید. در ادامه، چند روش مؤثر و رایج را با هم می‌خوانیم:
دمنوش چهار تخمه
برای طرز تهیه دمنوش چهار تخمه ، 1 قاشق مرباخوری از این ترکیب گیاهی را در 1 لیوان آب جوش یا شیر داغ بریزید. سپس درب لیوان را ببندید و نیم ساعت در جایی گرم به آن استراحت دهید. سپس دمنوش را صاف کنید و بنوشید. البته برای رسیدن به طعم بهتر می‌توانید از چهار تخمه با عسل استفاده کنید و اضافه کردن کمی لیموترش هم خاصیت درمانی این دمنوش برای گلودرد به خصوص برای سرماخوردگی و سرفه را افزایش می‌دهد.
جوشانده چهار تخمه
برای تهیه جوشانده، مقدار کافی از ترکیب گیاهی را در آب جوش بریزید و آن را روی حرارت قرار دهید تا بجوشد. بهترین زمان مصرف وقتی است که حجم آب این ترکیب به نصف رسیده باشد. معمولا 2 قاشق مرباخوری در 1 لیوان آب مناسب است و می‌توانید برای طعم بهتر، 1 تکه نبات هم اضافه کنید.
معجون چهار تخمه
در این روش، مقداری آویشن، گل گاوزبان و نبات را همراه با مقداری آب سرد داخل قوری بریزید و روی حرارت کم شعله قرار دهید تا بجوشد. سپس، محتوی قوری را از صافی بگذرانید و مقداری چهار تخمه به آن اضافه کنید. این معجون، یک انتخاب عالی و مؤثر برای درمان سرماخوردگی و حتی یکی از بهترین معجون‌ها برای گلو درد نیز است.
بهترین زمان مصرف چهار تخمه
نحوه مصرف چهار تخمه و بهترین زمان آن بستگی به شرایط شما دارد. برای مثال کسانی که دچار سرماخوردگی هستند و محدودیت خاصی ندارند، می‌توانند چند بار در روز از دمنوش چهار تخمه بنوشند. برای تسکین گلودرد و سرفه‌های شبانه هم می‌توان از این ترکیب گیاهی قبل از خواب استفاده کرد، اما برای هدفی مثل کنترل اشتها و کاهش وزن، نوشیدن یک فنجان از این دمنوش نیم ساعت قبل از غذا، مؤثرتر است.
چهار تخمه چه طبعی دارد؟
طبع چهار تخمه برایندی از طبع دانه‌های موجود در آن است. این دانه‌ها هم طبع گرم و هم طبع سرد دارند و در ادامه، هر کدام از آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
- قدومه شیرازی طبعی گرم و تر دارد.
- سپستان دارای مزاج معتدل و تر است.
- دانه‌های بارهنگ، سرد و خشک هستند.
- طبع به دانه، سرد و تر است.
در مجموع می‌توان گفت که در طبع چهار تخمه سردی به گرمی برتری دارد.
مضرات چهار تخمه و موارد منع مصرف
به یاد داشته باشید که تمام داروهای گیاهی به موازات اثرات درمانی، عوارضی هم دارند و ممکن است مصرف آن‌ها برای برخی افراد و گروه‌ها مضر باشد. چهار تخمه هم از این قاعده مستثنی نیست و از عوارض احتمالی و محدودیت‌های مصرف آن می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- اگر دچار بیماری‌های خود ایمنی، بیماری‌های مزمن، مشکلات کلیوی، اختلالات تیروئید یا سرطان هستید، پیش از مصرف چهار تخمه با پزشک خود مشورت کنید.
- چهار تخمه به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند، اما ممکن است زیاده‌روی در مصرف آن تأثیر عکس داشته باشد و باعث ایجاد مشکلاتی مانند نفخ، اسهال یا سایر مشکلات گوارشی شود.
- در صورت استفاده از داروهای شیمیایی، پیش از مصرف چهار تخمه با پزشک خود مشورت کنید و مراقب تداخلات دارویی باشید.
- احتمال ایجاد حساسیت را در نظر بگیرید و اگر پس از مصرف چهار تخمه دچار علائمی مانند خارش، کهیر، اختلالات گوارشی و… شدید، مصرف گیاه را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که در موارد حاد، آنافیلاکسی یک واکنش شدید حساسیتی است که می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
- پیش از مصرف چهارتخمه برای کودک با پزشک طب سنتی مشورت کنید.
- بدون مشورت پزشک از مصرف چهار تخمه در دوران بارداری و شیردهی پرهیز کنید و تأثیراتی مانند تغییر هورمون‌ها و انقباضات رحمی را در نظر داشته باشید.
چهار تخمه؛ ترکیب گیاهی مفید برای سلامتی
در بالا به این سوال که چهار تخم چیست؟ پاسخ دادیم و در رابطه با خواص، طبع این ترکیب و مضرات مصرف از آن برای برخی افراد صحبت کردیم. همچنین به زمان استفاده از این ترکیب گیاهی پرداختیم و روش‌های مختلف برای مصرف آن را گفتیم. امیدواریم که مطلب بالا برای شما مفید بوده و بتوانید با مصرف چهار تخمه، در مسیر سلامتی قدم بردارید.
سوالات متداول
ترکیب چهار تخمه چیست؟
این ترکیب مجموعه‌ای از دانه‌های بارهنگ، سپستان، قدومه شیرازی و به دانه است.
چهار تخمه چه خواصی دارد؟
این ترکیب گیاهی نرم‌کننده سینه، برطرف‌کننده سرفه و گلو درد، برطرف‌کننده یبوست، ترمیم‌کننده زخم‌ها و… است.
چهار تخمه چطوری دم کنم؟
1 قاشق مرباخوری چهار تخمه را در 1 لیوان آب جوش بریزید. سپس، درب لیوان را ببندید و آن را نیم ساعت در جایی گرم قرار دهید تا دمنوش آماده شود.
