استویا (شیرین برگ)، شیرین‌کننده‌ای کم کالری یا فاقد کالری با شاخص گلیسمی صفر است، که آن را به یک جایگزین سالم برای شکر و سایر شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجود در انواع شیرینی و نوشیدنی مانند چای و قهوه تبدیل کرده است. بنابراین استویا یک انتخاب خوب برای افراد مبتلا به دیابت و کسانی که به دنبال کاهش وزن و پیروی از رژیم‌های کم‌کربوهیدرات یا کتوژنیک هستند می‌باشد. اگر مایلید بیشتر در مورد ارزش غذایی و خواص استویا بدانید، تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

معرفی استویا

استویا (Stevia)، گیاهی چندساله از خانواده گل داو,دی و بومی بخش‌هایی از برزیل و پاراگوئه است که با نام‌های ‌نبات‌برگ (candyleaf)، شیرین‌برگ (sweetleaf) یا قندبرگ (sugarleaf) نیز شناخته می‌شود. ترکیبات شیمیایی (گلیکوزیدها) که شیرینی استویا را سبب می‌شوند، باعث شده‌اند که این گیاه بین 200 تا 300 برابر از شکر شیرین‌تر باشد. استویا برخلاف آسپارتام و ساخارین، یک شیرین‌کننده طبیعی است.

گیاه کوچک استویا که ارتفاع آن به 30 تا 60 سانتی‌متر می‌رسد، دارای گل‌هایی است که معمولا برای بهبود طعم برگ‌های آن، کوتاه می‌شوند. در حقیقت، شیرین برگ به‌طور گسترده برای برگ‌هایش پرورش داده می‌شود و در نهایت، عصاره برگ‌ها به‌عنوان محصول شیرین‌کننده تولید شده و با نام استویا به فروش می‌رسد.

انواع استویا (شیرین برگ)

استویا به فرم‌های مختلفی وجود دارد. برای شناخت این فرم‌ها، آن‌ها را در بخش زیر توضیح داده‌ایم:

• برگ‌های تازه استویا: در این شکل از استویا، برگ گیاه در طبیعی‌ترین حالت خودش است. برگ‌های تازه چیده‌شده گیاه شیرین برگ اگر جویده شوند، طعم بسیار شیرینی مانند شیرین‌بیان دارند.
• برگ‌های خشک‌شده استویا: برای اینکه طعم و ترکیبات شیرین بیشتری از برگ استویا آزاد شود، خشک کردن و خرد کردن آن ضروری است. برگ خشک‌شده، به‌طور قابل‌توجهی شیرین‌تر از برگ تازه گیاه است و بیشتر در دم کردن چای گیاهی استفاده می‌شود. همچنین به خوبی با ادویه‎های معطری چون دارچین و زنجبیل ترکیب می‌شود.

• عصاره پودری استویا: شیرین برگ به فرم پودری، معمولا به رنگ سفید مایل به سبز بوده و در این شکل تقریبا 200 تا 300 برابر شیرین‌تر از شکر است. این پودر که از مواد شیرین‌کننده طبیعی در برگ استویا بدست آمده است، در تهیه انواع غذاها و نوشیدنی‌ها از جمله قهوه، سس سیب و غلات داغ استفاده می‌شود.
• کنسانتره مایع استویا: از جوشاندن برگ‌های گیاه استویا در آب، شربتی تقریبا سیاه‌رنگ حاصل می‌شود که می‌تواند طعم بسیاری از غذاها را بهتر کند. در روش دیگری، کنسانتره مایع استویا را از خیساندن برگ‌های گیاه در آب مقطر یا مخلوطی از آب و الکل غلات تهیه می‌کنند. در روش بعدی، کنسانتره از محلول پودر شیرین برگ با آب و عصاره دانه گریپ‌فروت تهیه می‌شود.

شرایط نگهداری استویا

در بخش زیر، به نحوه نگهداری شیرین برگ و نکات مرتبط با آن پرداخته‌ایم:

• استویا، چه به‌صورت کنسانتره مایع، پودری و یا خشک‌شده باشد، بهتر است در کمد یا کابینت آشپزخانه نگهداری شود. در حقیقت مهم‌ترین نکته این است که استویا باید مانند سایر ادویه‌ها، در محیط خشک و خنک قرار داشته باشد تا سالم باقی بماند.
• برای محافظت از شیرین برگ در برابر آلودگی و آفات، حتما باید از یک ظرف دربسته استفاده کنید و تا مطمئن شوید که رطوبت وارد آن نشود.
• اگر خودتان گیاه شیرین برگ را پرورش داده‌اید، برای نگهداری طولانی‌مدت از آن‌ها، باید برگ‌ها را با حرارت کم به آرامی خشک کنید. پس از خشک شدن، برگ‌ها را با احتیاط از ساقه جدا کنید. سپس برگ‌ها را در ظرف دربسته ریخته و در جای خشک و خنک نگهداری کنید. با نگهداری صحیح برگ‌های خشک‌شده استویا می‌توانند تا 12 ماه سالم باقی بمانند.
• اگر بسته استویای پودری را باز کردید، می‌بایست آن را جدا از سایر ادویه‌ها و مواد معطر نگه دارید. زیرا جاذب بو است و بر کارایی آن تاثیر می‌گذارد.
• منجمد کردن شیرین برگ پودری و مایع توصیه نمی‌شود و به‌طور معمول، می‌توان استویا پودری را با نگهداری درست، تا 3 سال مصرف کرد.
• عصاره خالص شیرین برگ معمولا تا 3 سال می‌تواند دوام بیاورد. البته اگر عصاره استویا حاوی مواد دیگری بوده و خالص نباشد، آن‌گاه حداکثر ماندگاری آن کاهش می‌یابد.
• استویا به‌معنای واقعی کلمه، فاسد نمی‌شود. اما کیفیت پودر استویا زمانی‌که در معرض رطوبت قرار می‌گیرد کم شده و به دلیل تمایل آن به جذب رطوبت، گلوله‌گلوله می‌شود. بنابراین تا وقتی‌که ظاهر، بو و طعم شیرین برگ قابل‌قبول باشد، همچنان می‌توانید از آن استفاده کنید.

استویا در چه غذاهایی استفاده می‌شود؟

از آنجایی‌که شیرین برگ در دمای بالا پایدار است، می‌توان از آن در پخت غذاهایی که نیاز به شیرین‌کننده دارند، مانند انواع کیک و شیرینی استفاده کرد. با این حال، توجه داشته باشید که دمای بالاتر از 400 درجه فارنهایت توصیه نمی‌شود. علاوه‌بر آن، استویا مانند شکر معمولی، کاراملی نمی‌شود.

در هر صورت، شما می‌توانید از شیرین برگ در انواع چاشنی‌ها، سس‌ها، دسرها، سالادها، شیرینی‌جات و دیگر انواع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده کنید که در زیر به آن‌ها اشاره کرده‌ایم:

• در نوشیدنی‌هایی چون قهوه، چای، لیموناد، آب‌میوه، اسموتی، کوکتل، ماکتل، موکا، فراپه، شربت.
• در خوراکی‌های چون کیک، کلوچه، کوکی، نان، محصولات لبنی مثل ماست، شیر طعم‌دار، غلات، ترشی، دیپ، مافین، جودوسر، بستنی خانگی، خیارشور، اوتمیل، شکلات تخته‌ای آجیلی یا میوه‌ای.

آیا استفاده از استویا در دوران بارداری بی‌خطر است؟

معمولا شیرین برگ برای مصرف متعادل در دوران بارداری بی‌خطر است. البته اگر به الکل‌های قند حساس هستید، مارکی را انتخاب کنید که حاوی اریتریتول نباشد. عصاره خام استویا و استویایی که در خانه پرورش داده‌اید، در صورت بارداری، برای استفاده ایمن نیستند. در هر صورت، برای اطمینان بیشتر پیشنهاد می‌کنیم در این باره با پزشک متخصص خود مشورت کرده تا از آسیب‌های احتمالی در امان بمانید.

خواص استویا یا شیرین برگ

به‌عنوان جایگزینی برای ساکارز یا شکر معمولی، استفاده از شیرین برگ دارای مزایای سلامتی قابل‌توجهی است. در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• استویا به افراد مبتلا به دیابت اجازه می‌دهد تا تنوع بیشتری از غذاها را بخورند و از یک برنامه غذایی سالم پیروی کنند. همچنین شیرین برگ باعث کاهش قابل‌توجه گلوکز خون می‌شود.
• شیرین برگ می‌تواند جایگزین قند در رژیم غذایی شود و به کنترل وزن کمک نماید. زیرا استویا حاوی قند نیست و کالری بسیار بسیار کمی دارد، بنابراین می‌تواند بخشی از یک رژیم غذایی متعادل باشد.
• استویا حاوی بسیاری از استرول‌ها و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی از جمله کامفرول است. مطالعات نشان داده‌اند که کامفرول می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را تا 23 درصد کاهش دهد.

• گلیکوزیدهای موجود در عصاره شیرین برگ باعث گشاد شدن عروق خونی می‌شوند. این ترکیبات همچنین می‌توانند دفع سدیم و برون‌ده ادرار را افزایش دهند.
• شیرین برگ به طور بالقوه می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
• غذاها و نوشیدنی‌های حاوی استویا می‌توانند نقش مهمی در کاهش کالری شیرین‌کننده‌های نامناسب در رژیم غذایی کودکان داشته باشند.

ارزش غذایی استویا

دانستیم استویا شیرین بوده اما کالری آن صفر است. از دیدگاه دقیق‌تر، برگ‌های استویا حاوی پروتئین، چربی، فیبر، کربوهیدرات، آنتی‌اکسیدان، ترکیبات فنلی و گلیکوزیدها است. علاوه‌بر این موارد، در جدول زیر مقادیر مواد معدنی موجود در 100 گرم برگ خشک‌شده شیرین برگ گردآوری شده است:

مضرات استویا (شیرین برگ)

FDA می گوید گلیکوزیدهای استویا، مانند Reb-A، به‌طور کلی ایمن هستند. اما باز هم این نگرانی وجود دارد که:

• گیاه خام استویا ممکن است به کلیه‌ها، سیستم تولید مثل و سیستم قلبی عروقی شما آسیب برساند.
• همچنین ممکن است فشار خون را بسیار پایین بیاورد یا با داروهایی که قند خون را کاهش می‌دهند تداخل داشته باشد.
• اگرچه شیرین برگ برای افراد مبتلا به دیابت بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، اما مارک‌هایی که حاوی دکستروز یا مالتودکسترین هستند، باید با احتیاط مصرف شوند.

• مطالعه‌ای در سال 2019 انجام شد که ارتباط احتمالی بین شیرین‌کننده‌های غیرمغذی، از جمله استویا را با اختلال در کار مجموعه باکتری‌های مفید روده گزارش کرد. همین مطالعه همچنین نشان داد که شیرین‌کننده‌های غیرمغذی ممکن است باعث عدم تحمل گلوکز و اختلالات متابولیکی شوند.
• در برخی افراد، محصولات تولید‌شده با شیرین برگ ممکن است باعث مشکلات گوارشی مانند نفخ و اسهال شود.
• در حالی‌که اضافه کردن یک برگ خام استویا به یک فنجان چای، هر چند وقت یکبار بعید است که آسیبی ایجاد کند، اما اگر باردار هستید ترجیحا نباید از آن استفاده کنید.

با توجه به موارد گفته شده، تا زمانی‌که تحقیقات بیشتری مشخص کند که آیا استویا با برگ کامل، برای همه بی‌خطر است یا خیر، قبل از استفاده منظم از آن، تایید پزشک خود را بگیرید. به‌خصوص اگر یک بیماری جدی پزشکی مانند دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون بالا دارید.

استویا، جایگزینی برای شکر

در این مطلب، با گیاه شیرین برگ و خواص و ویژگی‌های آن آشنا شدیم. اگر اکنون شما هم تصمیم دارید مصرف شکر سنتی و سایر شیرین‌کننده‌های مصنوعی را کاهش دهید و به دنبال یک جایگزین مناسب به جای آن‌ها هستید، پیشنهاد می‌کنیم استویا را وارد رژیم غذایی خود کرده و از فواید آن برای کاهش وزن و لاغری خود بهره ببرید. بدین منظور، اسنپ فود در اختیار شماست، با حضور عطاری آنلاین در این پلتفرم، می‌توانید شیرین برگ و دیگر ادویه و گیاهان دارویی موردنظر خود را خریداری کرده و در محل ادرس تحویل بگیرید.