عطر و رنگ زعفران در میان سایر ادویه‌جات زبانزد است و بسیاری از غذاها بدون وجود این ادویه خوش‌رنگ، طعم و مزه خود را از دست می‌دهند. با این‌ وجود، استفاده از زعفران به آشپزی ختم نمی‌شود و وجود این ادویه در مصارف دارویی و درمانی هم حائز اهمیت است. اما تا چه اندازه با خواص زعفران آشنا هستید؟ آیا انواع آن را می‌شناسید و آیا می‌دانید که چرا این ادویه خوش‌آب و رنگ تا این اندازه گران است؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات و کسب دانش بیشتر درباره این ادویه محبوب و معطر، در این مطلب از اسنپ فود همراه ما باشید.

معرفی زعفران

زعفران یا زرپران گیاهی خوشبو از تیره زنبقیان است که آن را با نام علمی «Crocus sativus» می‌شناسند. این ادویه از طریق کاشت پیاز زعفران تولید می‌شود. سر ساقه (تیج) پیاز پس از رشد، غنچه می‌زند و این غنچه، تبدیل به گلی زیبا به رنگ بنفش و 3 کلاله قرمز در مرکز گل خواهد شد. قسمت مورد استفاده گیاه، همین کلاله‌های قرمز و ساقه سفید رنگ یا خامه‌ای انتهای آن‌ها هستند. تمام مراحل برداشت این محصول با دست انجام می‌شود و پس از خشک کردن ادویه، آن را به‌عنوان یکی از گران‌ترین و محبوب‌ترین ادویه‌های جهان به فروش می‌رسانند.

عطر و بوی منحصر‌به‌فرد این ادویه به دلیل وجود ماده‌ای به نام سافرانال بوده و کروسین یا کروچین موجود در زرپران نیز عامل به وجود آمدن رنگ جذاب این ادویه است.

جالب است بدانید که در حال حاضر، بیش از 90 درصد زعفران جهان از ایران و بخصوص استان‌های خراسان رضوی و جنوبی برداشت می‌شود و چین هم بزرگ‌ترین وارد‌کننده این محصول پرخاصیت است.

شرایط نگهداری از زعفران

برای اینکه زعفران برای مدت طولانی‌تری کیفیت خود را حفظ کند، نکات زیر را در نظر داشته باشید:

• استفاده از زرپران به صورت رشته‌ای بهتر است و عطر و طعم خود را بیشتر حفظ می‌کند. بنابراین، برای استفاده سریع‌تر و ساده‌تر، زعفران را در وزن‌های کمتر، درون هاون سنگی یا ظرفی مناسب بسایید و در ظرفی درب‌دار بریزید.
• بهترین ظروف برای نگهداری از این ادویه ، ظروف شیشه‌ای یا فلزی درب‌دار هستند و باید مطمئن شوید که درب ظرف کاملا کیپ می‌شود.

• ظرف زعفران را در جایی خشک و خنک و دور از تابش نور خورشید قرار دهید و دقت داشته باشید که قدرت جذب رطوبت توسط زرپران پودری، بیشتر از حالت رشته‌ای آن است.
• مناسب‌ترین دما برای نگهداری زعفران ، دمای 20 درجه سانتی‌گراد است. بنابراین، وقتی هوا گرم‌تر است، این ادویه خوشبو را به یخچال یا محیطی که خنک باشد، منتقل کنید.
• هرگز زعفران را در مجاورت مواد غذایی یا ادویه‌های دیگر با عطر و بوی قوی قرار ندهید. همچنین دقت داشته باشید که استفاده از ظروف پلاستیکی برای نگهداری زرپران، رنگ این ادویه خوشبو را از بین می‌برد.

پیشنهاد می کنیم بلاگ تشخیص زعفران اصل را از مجله اسنپ فود بخوانید اگر شما هم همواره در این تشخیص دچار مشکل می شوید.

انواع زعفران

گفتیم که ادویه زرپران حاصل برداشت کلاله‌های قرمز رنگ این گیاه هستند. با این وجود، نوع چیدن این کلاله‌ها، تنوع پنج گانه در انواع زعفران ایجاد کرده است که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

1.زعفران سرگل

در این نوع، قسمت کاملا قرمز کلاله بدون رنگ سفید چیده می‌شود. به‌علاوه، کلاله‌ها کاملا جدا از یکدیگر بوده و حالت گره‌خورده ندارند. این زرپران، ظاهر و رنگ جذابی دارد. به‌علاوه، حاوی درصد بالایی سافرانال و کروسین است و به‌عنوان یکی از عمده‌ترین اقلام زعفران صادراتی شناخته می‌شود.

2.زعفران نگین

در این نوع هم کلاله‌ها از یکدیگر جدا هستند و هیچ چین‌خوردگی در آن‌ها به چشم نمی‌خورد. البته به طور کلی زعفران نگین، بلندتر و کشیده‌تر از زعفران سرگل است و شکستگی کمتری در آن به چشم می‌خورد. عطر و بوی نگین هم بیشتر از نوع سرگل است و آن را به‌عنوان گران ترین زعفران ایرانی می‌شناسند.

3.زعفران پوشال

این زرپران در ابتدای فصل رشد برداشت می‌شود و مقداری خامه (قسمت سفید رنگ) نیز در انتهای کلاله‌های قرمز وجود دارد. در این نوع هم کلاله‌ها از یکدیگر جدا هستند و وجود انتهای سفید کلاله‌ها، تشخیص اصل بودن این زعفران را راحت‌تر می‌کند.

4.زعفران دست یا دخترپیچ

این نوع زعفران، شکلی کلافی دارد و دارای فرخوردگی زیادی است. در انتهای کلاله‌ها سفیدی زیادی به چشم می‌خورد و آن را به‎عنوان پایه‌ای‌ترین نوع از اقسام زعفران می‌شناسند. البته تهیه این نوع زرپران، مقرون‌به‌صرفه‌تر از سایر انواع آن است و در بین مردم، محبوبیت زیادی دارد.

5.زعفران سفید یا ریشه زعفران

این نوع با جدا کردن کلاله زرپران از قسمت سفیدی یا خامه آن به دست می‌آید و آن را با نام زعفران کنج هم می‌شناسند. رنگ آن تماما سفید است و می‌توان از آن برای تهیه دمنوش یا انواع ماسک استفاده کرد.

دلیل گران بودن زعفران

گران بودن این ادویه دلایل مختلفی دارد که در ادامه به مهم‌ترین موارد اشاره می‌کنیم:

• مدت زمان برداشت زعفران بازه‌ای کوتاه است و کشاورزان بین 2 هفته تا 20 روز برای این کار فرصت دارند.
• گیاه زعفران گل حساسی دارد و تمام مراحل برداشت این محصول به صورت دست‌چین انجام می‌شود.
• هر گل زعفران، تنها 3 کلاله قرمز دارد و لازم است برای تولید 1 کیلو زعفران خالص ، 90 کیلو گل زرپران برداشت شود که کار وقت‌گیر و دشواری است.

نحوه مصرف زعفران

استفاده از زعفران پودرشده در غذاها متداول‌تر است و بهتر است پیش از استفاده، آن را دم کنید. برای این کار، مقداری پودر زعفران را همراه با کمی آب جوش داخل یک قوری کوچک ریخته و آن را شبیه چای روی سماور بگذارید تا دم بکشد. البته با کمک یخ هم می‌توان عطر و طعم این ادویه را به نحو مطلوبی آزاد کرد. برای این کار، در ظرفی مناسب چند تکه یخ بیندازید و پودر زرپران را روی یخ‌ها بریزید. سپس، اجازه دهید ظرف چند دقیقه در دمای محیط بماند تا عطر و رنگ زعفران به‌تدریج آزاد شود.

مناسب ترین مقدار مصرف زرپران به صورت روزانه، بین 10 تا 40 میلی گرم است و اگر بیشتر از 1 گرم در روز از آن استفاده کنید، باید منتظر بروز عوارضی مانند کاهش فشار خون، کاهش ضربان قلب، بی‌حالی، استفراغ و زردی پوست باشید.

زعفران در چه غذاهایی استفاده می شود؟

درست به اندازه رنگ زعفران ، ردپای این ادویه در آشپزی ایرانی پر‌رنگ و زنده است و اگر بخواهیم فهرست غذاهای زعفرانی ایرانی را لیست کنیم، باید به مقاله‌ای جداگانه فکر کنیم. بنابراین در این قسمت، به چند غذای نام‌آشنا اکتفا کرده و نام بقیه غذاها را به فرصتی دیگر موکول می‌کنیم:

• نوشیدنی‌های گرم و سرد زیادی وجود دارند که زعفران یک جزء اصلی آن‌ها است. برای مثال، حتما طعم بی‌نظیر شربت گلاب و زعفران را چشیده‌اید یا با ترکیب تخم شربتی و زعفران، زعفران و عسل، شربت لیمو و زعفران و… آشنا هستید. البته نوشیدنی‌های گرم و دلپذیری مثل چای زعفران و دمنوش زعفران هم فراموش نشوند.
• استفاده از زرپران، پای ثابت بسیاری از دسرهای ایرانی است. برای مثال، حلوای زعفرانی یک دسر پرکاربرد و آشنا در آشپزی ایرانی است و درست کردن شله زرد بدون زرپران، قابل تصور نیست. به‌علاوه، مسقطی و مشکوفی هم از دیگر دسرهایی هستند که با وجود زعفران، طعم فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کنند.
• اما بازار استفاده از زعفران در غذاهای اصلی هم حسابی پر رونق است و در صدر این فهرست، برنج زعفرانی ایرانی، حسابی خودنمایی می‌کند. با این وجود، جوجه کباب، کباب کوبیده زعفرانی، خورشت قیمه و ده‌ها غذای لذیذ دیگر هم وجود دارند که عطر و طعم زرپران در آن‌ها غوغا می‌کند.

خواص زعفران

فواید زعفران بی‌شمار است و در این قسمت به برخی از مهم‌ترین موارد پرداخته‌ایم:

• زعفران حاوی ویتامین C است؛ این ویتامین با‌ارزش، موجب تقویت سیستم ایمنی بدن شده و گلبول‌های سفید بیشتری تولید می‌کند.
• این ادویه خوش‌رنگ و مفید با کاهش سطح کلسترول بد خون (LDL)، ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت را کاهش می‌دهد.
• مصرف زرپران بسیار انرژی‌بخش است و هماهنگی بیشتر و بهتری بین ذهن و چشم‌ها به وجود می‌آورد.
• آهن موجود در این ادویه، کم‌خونی ناشی از فقر آهن را بهبود می‌بخشد.
• مصرف متعادل زعفران تأثیر فوق‌العاده‌ای در تقویت قوای بینایی دارد. این ادویه محبوب به تولید سلول‌های حساس چشم کمک کرده و از چشم‌ها در برابر آسیب اشعه‌های خورشید محافظت می‌کند.
• زعفران منبعی عالی از انواع آنتی‌اکسیدان‎ها است و ریسک ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد.
• مصرف این ادویه فوق‌العاده باعث سفیدی و شادابی پوست می‌شود و در بهبود مشکلاتی مانند کک و مک و دیگر ضایعات پوستی مؤثر است.
• این ادویه محبوب جهانی مجموعه‌ای از ویتامین‌های گروه B را در خود جای داده است. به همین دلیل، یک ادویه عالی برای تقویت سیستم عصبی است و نقش مهمی در پیشگیری از افسردگی دارد.
• زعفران یک ماده طبیعی عالی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری ام اس است. به این ترتیب که کروسین موجود در این ادویه، از لایه میلین مغز محافظت کرده و مانع از بین رفتن آن می‌شود. وظیفه لایه میلین، محافظت از سلول‌های عصبی مغز است و مثل عایقی روی آن‌ها قرار گرفته است.

• این ادویه فوق‌العاده، محرک قاعدگی است و مشکل بلوغ دیر‌رس در بعضی دختران را برطرف می‌کند.
• با استفاده از این ادویه می‌توان علائم پیش از قاعدگی (pms) را به نحو بهتری مدیریت کرد.
• برای ضد‌عفونی کردن دستگاه تنفسی و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌هایی مانند برونشیت هم می‌توان روی خواص زعفران حساب کرد.
• پتاسیم موجود در این ادویه، فشار روی رگ‌های خونی را کاهش داده و سرعت گردش خون در بدن را افزایش می‌دهد؛ در نتیجه، عملکرد قلب در بدن بهبود می‌یابد.
• افزایش گردش خون که به آن اشاره کردیم، برای موها هم بسیار مفید است و باعث تقویت استحکام موها و جلوگیری از ریزش آن‌ها می‌شود.
• این ادویه مفید حاوی منگنز است و وجود این ماده طبیعی، نقش مهمی در کنترل سطح قند خون و کمک به بیماران دیابتی دارد.
• جالب است بدانید که استفاده از زعفران به صورت موضعی هم تأثیر فوق‌العاده‌ای در بهبود زخم‌ها و سوختگی‌ها دارد. این ادویه حاوی پتاسیم و منیزیم است و این دو ماده، نقش مؤثری در تحریک رشد و ترمیم بافت‌های آسیب دیده پوست دارند.
• کریستین موجود در زعفران، نقش قابل توجهی در پیشگیری از ابتلا به بیماری پارکینسون دارد.
• زرپران یک ادویه ضد درد و ضد التهاب است؛ بنابراین برای بهبود مشکلاتی مانند معده درد، دل‌پیچه، نفخ، التهاب معده و حتی بیماری زخم معده می‌توان روی خواص آن حساب کرد.
• این ادویه خوش‌رنگ، حاوی ترکیبات معدنی مفیدی مانند کلسیم است و مصرف آن به تقویت و استحکام استخوان‌ها کمک می‌کند.
• مصرف زعفران برای تقویت میل جنسی بسیار مؤثر است. این ادویه، عملکرد نعوظ در مردان و ترشحات واژن در زنان را افزایش می‌دهد.

مضرات زعفران

با وجود تمام فواید طلایی زعفران ، نکات و محدودیت‌های زیر را هم در نظر داشته باشید:

• طبیعت زعفران ، گرم و خشک است؛ لذا مصرف بیش از اندازه آن، باعث افزایش حرارت بدن شده و اندام‌هایی مانند کبد و غدد داخلی را درگیر می‌کند.
• دقت داشته باشید که مصرف بی از حد زرپران در ماه‌های اول بارداری، خطر سقط جنین را به همراه دارد.
• افراط در مصرف این ادویه باعث کاهش فشار خون می‌شود و خون را بیش از حد رقیق می‌کند. همچنین ممکن است شاهد بروز عوارضی مانند استفراغ، خونریزی از بینی یا پلک، زردی پوست و کاهش ضربان قلب باشیم.

زعفران اصل را از اسنپ فود تهیه کنید…

حالا که با خواص و مضرات زعفران آشنا شدید و این ادویه طلایی را بهتر شناختید، نوبت به یک خرید به‌صرفه و مطمئن می‌رسد. برای این منظور، وارد سایت اسنپ فود شوید و با رفتن به بخش عطاری آنلاین ، انواع ادویه‌های مورد نظر خود از جمله زرپران را در بسته‌بندی‌های بهداشتی و به صورت اینترنتی خریداری کنید. در این صورت از امکان مقایسه قیمت‌ها وبرندها هم برخوردار خواهید بود و زمان خود را هم به بهترین شکل ممکن مدیریت می‌کنید.