گل سرخس و راهنمای کامل نگهداری و تکثیر

گل سرخس از قدیمی‌ترین و چندمنظوره‌ترین گیاهان زمین است که به تقسیم‌بندی پترایدوفیتا تعلق دارد. این گیاه شگفت‌انگیز بیش از ۳۶۰ میلیون سال است که به زیست خود ادامه می‌دهد؛ حتی پیش از عصر دایناسورها! حضور پایدار این گیاه در اکوسیستم‌های متنوع در سراسر جهان نشان از تطبیق‌پذیری شگرف آن‌ دارد. برخلاف گیاهان گل‌دار، سرخس‌ها از طریق هاگ‌ تولید‌مثل می‌کنند.

سرخس‌ها معروف‌اند به دو چیز: یک، شاخ و برگ سبز و شاداب خود که به‌طور قابل‌توجهی در شکل و اندازه‌های متفاوت رشد می‌کنند؛ دو، عنصر زیبایی چشم‌گیری که به هر محیطی می‌بخشند. علاوه‌بر اهمیت اکولوژیکی، سرخس‌ها به‌عنوان گیاهی تزئینی هم محبوب هستند و در برخی فرهنگ‌ها برای خواص مختلفشان در طب سنتی استفاده می‌شوند. در ادامه این مقاله به معرفی بیشتر این گیاه و انواع آن می‌پردازیم و روش‌های نگهداری سرخس و تکثیر آن را بررسی می‌کنیم.

معرفی گل سرخس

سرخس‌ها گیاهانی باستانی هستند که به تقسیم‌بندی «پترایدوفیتا» تعلق دارند. برعکس گیاهان گل‌دار، سرخس‌ها از طریق هاگ‌ تکثیر می‌شوند که معمولا در زیر برگ‌هایشان و در ساختارهایی به نام اسپورانژیا قرار دارند. برگ‌های بزرگ و تقسیم‌شده سرخس‌ها که فروند نامیده می‌شوند، بسته‌به نوع آن‌ها می‌توانند اشکال متفاوتی داشته باشند.

گیاه سرخس به‌دلیل ظاهر سبز و زیبایی که دارد، به‌عنوان یک گیاه تزئینی پرطرفدار شناخته می‌شود و می‌تواند هوای داخلی را با حذف آلاینده‌ها تصفیه کند. سرخس‌ها با استراتژی تولیدمثل ساده‌ای که دارند، توانسته‌اند به‌عنوان یک جزء حیاتی و چندمنظوره از دنیای طبیعی باقی بمانند.

انواع گل سرخس

سرخس‌ها دارای انواع مختلفی هستند که هریک ویژگی‌ها و زیبایی خاص خود را دارند. در ادامه سعی داریم که به چند نوع محبوب از سرخس‌ها اشاره کنیم تا با ارقام این گیاه زیبا آشنا شوید:

سرخس دم‌روباهی (Asparagus falcatus)

این گیاه به‌دلیل شاخ و برگ‌های زیبا و ظریفش بسیار مورد توجه است و در باغ‌ها و منازل به‌عنوان گیاهی تزئینی نگهداری می‌شود. سرخس دم روباهی به‌نام برگ شویدی هم شناخته می‌‌شود.

سرخس لانه پرنده (Asplenium nidus)

این گیاه دارای برگ‌های بزرگ و چرم‌مانند است و شبیه به آشیانه پرنده به‌نظر می‌رسد. نوع لانه پرنده سرخس در محیط‌های نیمه‌مرطوب و در سایه به‌خوبی رشد می‌کند و طول عمر نسبتا بالایی خواهد داشت.

سرخس بوستون یا برگ شمشیری (Nephrolepisexaltata)

یکی از انواع سرخس، سرخس برگ شمشیری است که با برگ‌های بلند، باریک و شبیه شمشیر به‌نظر می‌رسد و به‌صورت تاجی‌شکل رشد می‌کند. این گیاه به‌دلیل شاخ و برگ‌های شاداب و زیبای خود، به‌عنوان یک گیاه زینتی، بسیار محبوب است. همچنین کیفیت هوای داخلی را بهبود می‌بخشد. این نوع سرخس، به‌نام گل سرخس فر هم شناخته می‌شود.

سرخس پرسیاوشان (Adiantum)

سرخس پرسیاوشان یکی از گونه‌های رایج سرخس شناخته می‌شود که دارای برگ‌های ظریف، کوچک و به رنگ سبز روشن است. این گیاه هم در مکان‌های سایه‌دار به‌خوبی رشد می‌کند و نوعی سرخس آپارتمانی به‌شمار می‌آید. سرخس پرسیاوشان به‌دلیل ظاهر زیبا و ظریفش جذابیت بسیاری دارد.

سرخس شاخ گوزن (Platycerium)

سرخس شاخ گوزنی برگ‌های پهن و شاخ‌مانندی شبیه به شاخ‌های گوزن دارد. این گیاه در مکان‌های مرطوب به‌خوبی رشد می‌کند و به‌عنوان گیاهی زینتی از محبوبیت بالایی برخوردار است. سرخس شاخ گوزنی به‌دلیل ظاهر منحصربه‌فرد و جذابیت بصری خود، طرفداران زیادی دارد.

سرخس پای خرگوش (Davallia)

اگر یک گل سرخس آپارتمانی بسیار محبوب می‌خواهید، ما سرخس پای خرگوش را به شما معرفی می‌کنیم. این نوع سرخس به‌خاطر ریشه‌های پوشیده از ریزوم‌های خزدار و کرکی که شبیه پای خرگوش هستند، به این نام معروف است و از انواع گل آپارتمانی محسوب می‌شود.

سرخس مینیاتوری: علاوه‌بر نمونه‌هایی که از سرخس‌ها نام بردیم، نمونه‌ای از گل سرخس در اندازه‌های کوچک و به‌‌صورت فشرده وجود دارد که به گل سرخس مینیاتوری شناخته می‌شود. نگهداری از این گیاهان هم ساده است.

روش های نگهداری گل سرخس

برای نگهداری صحیح از سرخس‌ها و حفظ شادابی و زیبایی آن‌ها، لازم است به چند نکته اساسی توجه کنید. این نکات شامل نور، آبیاری، رطوبت و غیره می‌شوند که در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم.

نور مناسب

سرخس‌ها به نور غیرمستقیم و معتدل نیاز دارند. بهترین مکان برای قرار‌دادن سرخس‌ها در خانه، جایی است که نور مستقیم خورشید به آن‌ها نتابد، اما نور کافی دریافت کنند. اتاق‌هایی با نور ملایم و پراکنده، بسیار مطلوب هستند.

آبیاری منظم

سرخس‌ها خاک مرطوب را دوست دارند؛ اما نباید گلدان آن‌ها خیلی خیس شود. آب‌دهی در زمانی که سطح خاک کمی خشک شده باشد، بهترین زمان آبیاری است. آبیاری منظم و متعادل برای حفظ سلامت این گیاه اهمیت زیادی دارد.

رطوبت محیط

سرخس‌ها به رطوبت بالایی نیاز دارند. می‌توانید با استفاده از اسپری آب روی برگ‌ها یا قرار‌دادن گلدان‌ها روی سینی پر از سنگ‌ریزه و آب، رطوبت مورد نیاز گیاه را تامین کنید. همچنین، استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز هم می‌تواند مفید باشد.

دما مطلوب

دمای مناسب برای سرخس‌ها بین 18 تا 24 درجه سانتی‌گراد است. تغییرات شدید دما و جریان هوای سرد، سرخس‌ها را اذیت می‌کند. پس گیاه را در مکان‌هایی قرار دهید که دمای یکنواخت دارند.

خاک مناسب

بهترین خاک برای سرخس، خاک جنگلی خواهد بود. همچنین می‌توانید از ترکیب پیت‌ماس، خاک لومی و شن درشت به‌میزان مساوی برای این گیاه استفاده کنید.

گلدان سرخس

گلدان و خاک سرخس باید زهکشی خوبی داشته باشند تا از پوسیدگی ریشه‌ها جلوگیری شود. همچنین باید گلدان شما در اندازه و عمق مناسب باشد تا ریشه‌ها فضای کافی برای رشد داشته باشند.

کوددهی

در فصل‌های رشد (بهار و تابستان)، هر دو هفته یک‌بار از کود برای تغذیه سرخس‌ها استفاده کنید. در فصل‌های دیگر، نیاز به کوددهی کم‌تر است. کود مناسب سرخس از کودهای مایع متعادل، ارگانیک و آهن تشکیل شده است. در ضمن برای شناخت بهترین کود برای گیاهان آپارتمانی می‌توانید با بلاگ اسنپ فود همراه باشید.

هرس گل سرخس

برگ‌های خشک و زرد‌شده را به‌طور منظم هرس کنید تا گیاه سالم و شاداب بماند. همچنین، هرس‌کردن به تشویق رشد جدید برگ‌های این گیاه کمک می‌کند تا پرپشت شود و ظاهر بهتری داشته باشد.

گل سرخس نماد چیست؟

سرخس‌ها در فرهنگ‌های مختلف، معانی نمادین متنوعی دارند. در ادامه تعدادی از نمادهای برجسته مرتبط با سرخس‌ها آورده شده است:

• جوانی ابدی: در بسیاری از فرهنگ‌ها، سرخس‌ها به‌دلیل شاخ و برگ‌های سبز و سرحال خود که اغلب در تمام طول سال تازه باقی می‌مانند، نماد جوانی ابدی هستند.
• جادو و حفاظت: در فولکلور اسلاوی برای سرخس‌ها و به‌ویژه گل افسانه‌ای سرخس، خواص جادویی و محافظت‌کننده در نظر گرفته‌اند. باور بر این است که گل سرخس به کسی که آن را پیدا کند، خوشبختی و سعادت می‌بخشد.
• تواضع و صداقت: سرخس‌ها نمادی از تواضع و صداقت هستند؛ زیرا در سایه رشد می‌کنند و نیاز زیادی به توجه ندارند. با این وجود زیبایی و حس ظرافت به محیط اطراف خود می‌افزایند.
• رازها و دانش پنهان: سرخس‌ها همچنین به‌دلیل رشد در مناطق دور از دسترس و سایه‌دار، نماد کشف رازها و دانش‌های پنهان و ارزشمند است.
• پایداری و مقاومت: سرخس‌ها گیاهان مقاومی هستند که می‌توانند در محیط‌های متنوع و چالش‌برانگیز زنده بمانند که از این رو نماد پایداری و مقاومت محسوب می‌شوند.

خواص گل سرخس

در کنار نمادهایی که باعث جذابیت گیاه سرخس‌ شده‌اند، این گیاه فواید منحصربه‌فردی هم دارد. در این‌جا چند تا از فواید گیاه سرخس‌ را آورده‌ایم:

• تصفیه هوا: سرخس‌ها از تصفیه‌کنندگان طبیعی هوا هستند. آن‌ها به حذف آلاینده‌هایی مانند فرمالدئید، زایلن و تولوئن از هوا کمک می‌کنند و کیفیت هوای داخلی را بهبود می‌بخشند. نگهداری از گل سرخس در زمستان و پاییز که هوای بیرون آلوده است، بسیار مفید خواهد بود.
• تنظیم رطوبت: سرخس‌ها از طریق فرایندی به‌نام تعریق، رطوبت را به هوا منتقل می‌کنند. این امر به افزایش سطح رطوبت کمک می‌کند که از این رو برای بهبود محیط داخلی، به‌ویژه در مناطق خشک، ایده‌آل هستند.
• جاذبه زیبایی: سرخس‌ها با شاخ و برگ‌های سبز و زیبا و الگوهای برگی پیچیده، ظرافت و شادابی طبیعی را به هر فضایی اضافه می‌کنند. آن‌ها در تزیینات داخلی و محیط باغ هم بسیار پرکاربرد هستند.
• فواید اکولوژیکی: سرخس‌ها در زیستگاه‌های طبیعی خود، نقش مهمی در حفظ سلامت خاک و جلوگیری از فرسایش دارند. سیستم‌های ریشه‌ای متراکم آن‌ها به تثبیت خاک و فراهم‌کردن زیستگاه برای موجودات مختلف کمک می‌کند.
• استفاده‌های دارویی: برخی از سرخس‌ها به‌خاطر فواید بهداشتی‌شان در طب سنتی استفاده می‌شوند. به‌عنوان مثال، برگ‌های سرخس در درمان زخم‌ها و مشکلات پوستی کاربرد دارند.

روش ‌های تکثیر گل سرخس

تکثیر سرخس‌ می‌تواند به چند روش مختلف انجام شود که هریک از این روش‌ها بستگی به نوع سرخس و شرایط محیطی خاص آن دارد. در این‌جا چند روش معمول تکثیر سرخس‌ها آورده شده است:

تکثیر از طریق هاگ‌ها

هاگ‌های سرخس معمولا در زیر برگ‌ها (فروندها) به‌صورت نقاط ریز و قهوه‌ای‌رنگ ظاهر می‌شوند. این هاگ‌ها را می‌توانید برای تکثیر سرخس با هاگ جمع‌آوری کنید. سپس هاگ‌ها را روی سطح خاک مرطوب و استریل بریزید. ظرف کاشت را با پلاستیک شفاف بپوشانید تا رطوبت آن حفظ شود و آن را در مکانی با نور غیرمستقیم و دمای مناسب قرار دهید. هاگ‌ها پس از چند هفته شروع به جوانه‌زدن می‌کنند.

تکثیر از طریق تقسیم بوته

برخی از سرخس‌ها گیاهچه‌ یا بوته‌های کوچکی در کنار گیاه اصلی تولید می‌کنند. این جوانه‌ها را می‌توانید به‌راحتی جدا کنید و در گلدان‌های کوچک بکارید. سپس به‌آرامی آبیاری کنید تا ریشه دهند.

تکثیر از طریق قلمه ریزوم‌ها

گیاه اصلی را از گلدان خارج، به‌آرامی خاک اضافی را از ریشه‌ها جدا و سپس ریشه‌ها یا ریزوم‌های گیاه را به چند بخش تقسیم کنید؛ به‌طوری که هر بخش دارای چندین برگ و ریشه‌های سالم باشد. هر بخش را در گلدانی جداگانه با خاک مناسب سرخس بکارید و به‌خوبی آبیاری کنید.

تکثیر از طریق ساقه‌های رونده

تکثیر سرخس‌ها با استفاده از ساقه‌های رونده یکی از روش‌های معروف برای تکثیر این گیاه است. در این روش، ساقه‌های رونده را از کنار گیاه با یک چاقوی تمیز جدا کنید و در یک لیوان آب قرار دهید. پس از تکثیر سرخس در آب و رشد ریشه‌های جدید، ساقه‌ها را به محیط مناسبی منتقل کنید تا رشد کنند.

آفات و بیماری های گل سرخس و روش درمان

سرخس‌ها مانند سایر گیاهان ممکن است به بیماری‌های مختلفی مبتلا شوند. در این‌جا ابتدا به آفات معمول این گیاه می‌پردازیم و سپس چند بیماری رایج سرخس‌ها، نشانه‌های آن‌ها و روش‌های درمان را بررسی می‌کنیم.

زرد‌شدن برگ گیاه سرخس

سرخس‌ها می‌توانند به‌دلیل آبیاری بیش از حد یا کم‌تر از میزان نیازشان، نور نامناسب، کمبود مواد غذایی، تغییرات دما و مشکلات خاک، دچار زرد‌شدن برگ‌ها شوند. دلیل زرد‌شدن سرخس برگ شمشیری هم به همین دلایلی که عنوان شد، برمی‌گردد.

روش درمان:

برای درمان زرد‌شدن برگ‌ها توجه داشته باشید که سرخس‌ها به خاک مرطوب و نه خیلی خیس نیاز دارند. سرخس‌ها به نور غیرمستقیم علاقه‌مند هستند و نور مستقیم زیاد می‌تواند برگ‌ها را بسوزاند؛ در حالی‌ که نور کم می‌تواند باعث افتادگی آن‌ها شود.

مراقبت از سطح موادغذایی هم برای نگهداری از این گیاه مهم است. کمبود نیتروژن و آهن می‌تواند باعث زرد‌شدن برگ‌ها شود. دمای بین ۱۸-۲۴ درجه سانتی‌گراد، دمای مطلوبی خواهد بود. زهکشی مناسب را هم نباید فراموش کرد.

خشکی و ریزش برگ گیاه سرخس

خشک‌شدن و ریزش برگ این گیاه می‌تواند در اثر عواملی مثل آبیاری ناکافی، رطوبت کم، نور نامناسب، نوسانات دما یا آفات اتفاق بیفتد. برای احیای سرخس خشک شده موارد زیر را حتما رعایت کنید.

روش درمان:

برای جلوگیری از خشک‌شدن و ریزش برگ گیاه، به اندازه‌ای آب دهید که خاک خیلی خشک یا خیس نباشد. برای این‌که هوای داخل خانه خیلی خشک نباشد، می‌توانید از دستگاه رطوبت‌ساز یا قرار‌دادن یک سینی آب در نزدیکی گیاه استفاده کنید. گیاه را در معرض نور غیرمستقیم و در دمای معتدل (نه خیلی بالا یا پایین) قرار دهید. در صورت مشاهده آفت، سریع درمان‌های مرتبط به آفات را شروع کنید.

لکه سیاه روی برگ سرخس

نوعی بیماری قارچی است که به‌صورت لکه‌های سیاه کوچک روی برگ‌ها ظاهر می‌شود و بعد از مدتی لکه‌ها گسترش می‌یابند و باعث زرد‌شدن و مرگ برگ‌ها خواهند شد.

روش درمان:

برگ‌های آلوده و زباله‌های اطراف گیاه را بردارید. از قارچ‌کش استفاده کنید، آبیاری مناسب را جدی بگیرید و از کوددهی بیش از حد خودداری کنید.

پوسیدگی ریشه

گاهی گیاه به‌دلیل آبیاری زیاد یا زهکشی ضعیف، دچار عفونت قارچی می‌شود و در نهایت برگ‌ها زرد می‌شوند و می‌ریزند. بررسی پوسیدگی ریشه در گلدان‌های شفاف بسیار ساده‌تر است و خیلی زود متوجه مشکلات ریشه خواهید شد.

روش درمان:

برگ‌های آلوده را بردارید. گیاه را در خاک تازه با زهکشی خوب دوباره بکارید و از آبیاری زیاد خودداری کنید. توجه داشته باشید که گلدانتان هم زهکشی خوبی داشته باشد و آب را در خاک نگه ندارد.

آفات گل سرخس

مهم‌ترین آفت‌هایی که به گل سرخس حمله می‌کنند، عبارتند از:

• شپشک آردآلود: حشراتی کوچک و سفید که شبیه تکه‌های کوچک پنبه هستند و از شیره گیاه تغذیه می‌کنند. این آفات باعث زرد‌شدن و پیچیدن برگ‌ها می‌شوند.
• حشرات فلس‌دار: حشراتی کوچک و گرد هستند که به ساقه‌ها و برگ‌های سرخس می‌چسبند و باعث کاهش رشد گیاه می‌شوند.
• کنه‌های عنکبوتی: حشراتی بسیار کوچک و قرمز یا قهوه‌ای هستند که زیر برگ‌های سرخس تار می‌بافند و باعث تغییر رنگ و آسیب به برگ‌ها می‌شوند.
• تریپس: حشراتی کوچک و باریک هستند که از شیره گیاهان تغذیه می‌کنند و باعث تغییر شکل و تغییر رنگ برگ‌ها می‌شوند.

کلام آخر

سرخس‌ها با فرم‌های متنوع و طبیعت مقاوم خود، چیزی فراتر از گیاهان تزئینی هستند و نقش مهمی در اکوسیستم دارند. در این مقاله به معرفی این گیاهان باستانی پرداختیم و انواع آن‌ها، روش‌های نگهداری و تکثیر را بررسی کردیم. در انتها پیشنهاد می‌کنیم سرخس‌ها را به‌عنوان گیاهانی‌ ارزشمند به طبیعت خانه‌ها و باغ‌های خود اضافه کنید و از زیبایی و سرسبزی آن‌ها لذت ببرید. با سفارش گل آنلاین از اسنپ‌فود، به‌راحتی می‌توانید گیاه موردعلاقه‌تان را سفارش دهید و زیبایی طبیعت را به خانه‌تان بیاورید.

اگر در اصفهان زندگی می‌کنید، به راحتی از گل فروشی اصفهان، انواع گل‌ و گیاه دلخواه خود را آنلاین سفارش دهید و با تحویل سریع درب منزل دریافت کنید؛ زیرا اسنپ فود در شهرستان‌ها هم خدمات گلفروشی آنلاین را ارائه می‌دهد.

سوالات متداول

گیاه سرخس در کجا رشد می کند؟

سرخس‌ها به‌طور عمده در مناطق مرطوب و سایه‌دار مانند جنگل‌های بارانی گرمسیری و معتدل، حاشیه‌های رودخانه‌ها و مناطق کوهستانی رشد می‌کنند.

نحوه نگهداری گل سرخس شمشیری به چه صورت است؟

سرخس شمشیری را در مکانی با نور غیرمستقیم و خاک مرطوب نگه دارید، همچنین رطوبت هوا را بالا نگه دارید تا گیاه سالم بماند. برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه، گل را بیش از حد آبیاری نکنید.

آیا نحوه نگهداری گل سرخس مینیاتوری با دیگر سرخس‌ها متفاوت است؟

خیر؛ این نوع گیاه هم مانند بقیه انواع به نور غیرمستقیم، خاک مرطوب و رطوبت هوا نیاز دارد.