تغذیه مادر و تأثیر شگفت‌انگیز آن بر رشد جنین
داشتن فرزند، یکی از تجربه‌های شیرینی است که انسان در طول دوران زندگی‌اش آن را به دست می‌آورد. از نخستین لحظه که فرزندش را در آغوش می‌گیرد تا آخرین لحظات زندگی، با ارزش‌ترین دارایی انسان فرزندش خواهد بود. در تمام این مسیر او می‌کوشد تا به بهترین نحو از فرزندش مراقبت کند و مسیر پیش روی او را هموار سازد؛ اما این مراقبت از چه زمانی شروع می‌شود؟ از بدو تولد؟ خیر، مراقبت از فرزند از همان لحظه‌ای شروع می‌شود که والدین می‌فهمند که فرزندی در راه است. وقتی جنین در بطن مادرش رشد می‌کند، مراقبت از او نیز آغاز می‌شود.
تولد کودک؛ در حکم تولدی دوباره برای والدین!
خانواده‌ای که منتظر فرزند هستند می‌کوشند تا بهترین شرایط ممکن را بسته به توانشان، برای سلامت روح و جسم فرزندشان مهیا کنند. از معاینات پزشکی و تست‌های معمول در دوران بارداری گرفته تا تأمین امکانات ضروری برای رفاه حال مادر باردار و جنین او صورت می‌گیرد.
مادر باردار باید بیش از پیش مراقب سلامتی خود باشد، چرا که سلامت فرزندش مستقیماً تحت تأثیر سلامت او خواهد بود. یکی از مهم‌ترین مواردی که مادر باردار و اطرافیان او باید به آن توجه کنند، تغذیه است. تغذیه مسئله بسیار مهم و حیاتی در دوران بارداری است؛ بنابراین مادران باردار باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشند. همان‌طور که می‌دانید، جنین در رحم مادر و با کمک سیستم گردش خون او مواد غذایی و معدنی مورد نیاز برای رشد خود را دریافت می‌کند. پس هر آنچه یک جنین برای رشدش نیاز دارد، باید بی کم و کاست، از جانب مادرش فراهم شود.
به همین دلیل داشتن یک برنامه غذایی جامع در دوران بارداری که همه مواد مورد نیاز جنین را دربربگیرد بسیار ضروری است. در این مقاله قرار است تا ما اطلاعاتی را درباره مواد غذایی که بر رشد جنین تأثیر می‌گذارد، در اختیار شما قرار دهیم تا بتوانید آن را در برنامه غذایی دوران بارداری بگنجانید.
غذاهای مفید برای رشد جنین در سبد غذایی مادران باردار
- لبنیات: یکی از گروه‌های غذایی مؤثر در رشد جنین، گروه لبنیات است. مصرف شیر، ماست، کشک و امثال این‌ها مواد معدنی و مغذی مورد نیاز جنین را فراهم می‌کند؛ بنابراین بهتر است این گروه در برنامه غذایی دوران بارداری گنجانده شود. کلسیم موجود در لبنیات به رشد استخوان‌های جنین کمک می‌کند و باعث بهبود رشد اعصاب، قلب و ماهیچه‌های او خواهد شد. البته توجه داشته باشید که باید شیر و لبنیات غیر پاستوریزه را از رژیم بارداری حذف کنید و فقط از محصولات پاستوریزه استفاده کنید.
- گوشت سفید: مصرف گوشت مرغ و ماهی در دوران بارداری می‌تواند به رشد جنین کمک بسیاری کند. مصرف ماهی به میزان حداقل دو وعده در هفته در دوران بارداری و حتی شیردهی توصیه می‌شود.
- حبوبات: گروه حبوبات که شامل نخود فرنگی، سویا، بادام‌زمینی و امثال این‌ها است، می‌تواند در دوره بارداری باعث تأمین انرژی و همچنین فراهم آوردن مواد مغذی و معدنی مورد نیاز مادر و جنین شود. این گروه سرشار از پروتئین، فولات، کلسیم و آهن است که همگی در زمره مواد ضروری و مورد نیاز برای رشد جنین محسوب می‌شوند.
- سبزیجات دارای برگ سبز: این سبزیجات، منبع غنی از فولات هستند. فولات ماده ضروری برای رشد جنین و همچنین پیشگیری از بروز نقص در دوران جنینی است. وجود فیبر فراوان در سبزیجات باعث بهبود وضع گوارش مادر باردار و جلوگیری از بروز یبوست می‌شود. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در سبزیجات می‌تواند رادیکال‌های آزاد را خنثی کند و مانع از رشد سلول‌های سرطانی شود. با توجه به خواص بی‌شمار میوه‌ها و سبزیجات، مادران باردار مجازند در طول روز ۵ الی ۱۰ واحد میوه و سبزی مصرف کنند که هر واحد معادل یک توپ تنیس از میوه یا سبزی است.
- سیب‌زمینی شیرین: مصرف ویتامین A در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و حتی توصیه می‌شود که مادران باردار میزان مصرف ویتامین A خود را تا ۴۰ درصد افزایش دهند. سیب‌زمینی یکی از منابع غنی ویتامین A و بتاکاروتن است. مصرف ویتامین A به تمایز سلول‌ها و رشد و سلامت بافت‌ها کمک می‌کند.
- غلات کامل: مصرف دانه‌های کامل به دلیل فیبر بالا و منابع سرشار از ویتامین‌ها بسیار اهمیت دارد. غلات سبوس‌دار حاوی منیزیم و ویتامین B هستند که باید در رژیم غذایی مادران باردار لحاظ شوند.
- تخم مرغ: تخم مرغ منبعی سرشار از پروتئین است که جایگاه ویژه‌ای در برنامه غذایی دوران بارداری دارد. یک تخم مرغ حاوی مقادیر بالایی از پروتئین است که برای رشد جنین حیاتی است. تخم مرغ انواع ویتامین‌ها را در خود جای داده است. مثلاً کولین موجود در تخم مرغ باعث رشد مغز و بهبود عملکرد آن می‌شود. ضمنا تخم مرغ می‌تواند بهترین صبحانه برای وزن‌گیری جنین باشد. البته مادران باید آن را به طور کاملاً پخته مصرف کنند و از مصرف آن به صورت نیمه پخته یا خام اجتناب کنند.
یک برنامه غذایی فوق‌العاده برای رشد و افزایش وزن جنین
جنینی شرایط نرمال وزنی دارد که در این دوره وزن آن نه بیش از حد کم و نه بیش از حد زیاد باشد. چراکه این کمی یا زیادی وزن می‌تواند هم در دوران بارداری و هم پس از تولد نوزاد، مشکل‌ساز باشد. پس مادران باردار باید توجه ویژه‌ای به رژیم غذایی خود داشته باشند تا بتوانند سلامت خود و فرزندشان را حفظ کنند.
مادران باردار در دوران بارداری باید ۱۰ درصد انرژی بیشتر نسبت به قبل از بارداری خود دریافت کنند؛ بنابراین اکیداً توصیه می‌کنیم از گرفتن رژیم لاغری در این دوره خودداری کنند. همچنین آن‌ها موظف‌اند تا مصرف الکل، سیگار را کنار بگذارند و برای مصرف داروهایی که قبلاً استفاده می‌کردند، با پزشک مشورت کنند.
در اسکن سونوگرافی، در هر نوبت میزان رشد و وزن جنین مشخص می‌شود و می‌توان اطلاعات به دست آمده را بر اساس اندازه‌های نرمال در هر دوره از جنینی مقایسه کرد. این گونه معلوم می‌شود که آیا جنین در شرایط نرمال وزنی و رشد هست یا خیر.
دوران بارداری را به ۳ دوره سه ماهه تقسیم می‌کنند. در این ۳ دوره رژیم غذایی بسته به نیاز جنین از هم متفاوت است.
رژیم غذایی بارداری در یک نگاه کوتاه
- در سه ماهه اول رژیم غذایی مادر از اهمیت بالایی برخوردار است و مادران باردار باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشد. در این دوره باید ۱۰۰ کالری بیشتر دریافت کنید. مواد غذایی که مادران باردار مصرف می‌کنند باید مواد مغذی و معدنی مانند کلسیم، منیزیم، فیبر و فولیک اسید را شامل شوند.
همچنین این مواد غذایی باید مقادیر قابل توجهی پروتئین و آهن داشته باشند. در کنار مصرف مواد غذایی مفید در این دوره، مادران باردار باید اعتدال را رعایت کنند و از خوردن بیش از حد غذا خودداری کنند. در عوض می‌توانند وعده‌های غذایی خود را به وعده‌های کوچک‌تر و دفعات بیشتر تقسیم کنند.
- در سه ماهه دوم مادران باردار باید تقریباً ۲۵۰ کالری بیشتر نسبت به دوران قبل از بارداری مصرف کنند. در این دوره هم افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاهش حجم آن‌ها شرایط بهتری را برای مادر و جنین فراهم می‌کند. در این دوره باید مواد غذایی با ارزش غذایی بالا را در رژیم غذایی مادران باردار جای داد.
- در سه ماهه سوم رشد جنین بسیار بالا است. پس باید در این دوره نیز یک رژیم غذایی متعادل را لحاظ کنید. در این بازه زمانی غذاهایی را مصرف کنید که فیبر، کلسیم و آهن بالایی داشته باشند. میوه‌های حاوی مقادیر بالای ویتامین C و A در سه ماهه سوم بسیار اثربخش خواهد بود. در کل مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها، باعث بهبود عملکرد سیستم گوارش مادران باردار می‌شود. از آنجا که مادران باردار در این ۳ ماه مشکلاتی از قبیل یبوست و سوزش معده را بیشتر تجربه می‌کنند، مصرف مواد غذایی با فیبر بالا بسیار مؤثر است.
معرفی بهترین رژیم غذایی برای رشد جنین
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم داشتن یک برنامه رژیم غذایی برای رشد جنین بسیار ضروری است. در این قسمت از مقاله ما قصد داریم به شما بگوییم که بهترین رژیم غذایی برای رشد جنین چه مواد غذایی و معدنی را در خود جا داده است.
آهن: یکی از مواد مغذی ضروری در دوره بارداری آهن است. آهن باعث افزایش تولید گلبول‌های قرمز می‌شود که علاوه بر جلوگیری از کم‌خونی، اکسیژن‌رسانی به بافت‌های جنین را نیز بهبود می‌بخشد. مادران باردار در دوره بارداری با مشورت و صلاح‌دید پزشک خود، قرص‌های مکمل آهن و فولیک اسید را مصرف می‌کنند.
مواد غذایی نظیر میوه‌های خشک، گوشت قرمز، تخم مرغ، غلات غنی‌شده، دانه‌ها و مغزها منابعی سرشار از آهن هستند. در کنار مصرف مواد غذایی دارای آهن، حتماً مواد غذایی حاوی ویتامین C را نیز مصرف کنید. حضور این ویتامین برای جذب آهن ضروری است. پس از مصرف مواد غذایی حاوی آهن، از نوشیدن چای و قهوه و به طور کلی کافئین خودداری کنید.
اسید فولیک: مصرف فولیک اسید یا همان ویتامین ب ۱۲ یکی از ضرورت‌های دوران بارداری است. این ویتامین از بروز نقص‌های دوران جنینی و نقص لوله عصبی در نوزادان پیشگیری می‌کند. بهتر است مادرانی که قصد بارداری دارند. با دستور پزشک و یک ماه قبل از بارداری مصرف فولیک اسید را آغاز کنند. مواد غذایی مانند عدس، غلات کامل سبزیجات پهن‌برگ مثل اسفناج حاوی اسید فولیک هستند.
پروتئین: مواد غذایی حاوی پروتئین یکی از ضرورت‌های دوران بارداری است. مصرف پروتئین برای رشد بافت‌ها و مغز جنین تاثیرگذار است. همچنین سلامت رحم و شرایط لازم برای آماده شدن سینه‌های مادران برای شیردهی را فراهم می‌کند. پس به مادران باردار توصیه می‌کنیم که در وعده‌های غذایی اصلی خود از مواد غذایی حاوی پروتئین استفاده کنند. گوشت ماهی، مرغ و گوشت قرمز، غلات کامل، سویا و تخم مرغ حاوی پروتئین است.
کلسیم: برای تأمین نیازهای جنین و همچنین رشد استخوان‌های بدن مصرف کلسیم بسیار حیاتی است. در صورتی که میزان کافی کلسیم در دوران جنینی از طریق تغذیه به جنین نرسد، بدن ناچار است تا از کلسیم ذخیره شده در استخوان‌های بدن مادر استفاده کند که این مسئله باعث تضعیف بافت‌های استخوانی او می‌شود؛ بنابراین توصیه می‌کنیم در دوره بارداری، در طول روز حداقل ۳ واحد لبنیات مصرف شود.
مواد غذایی مانند لبنیات، بادام درختی، ماهی سالمون و ساردین و انواع کلم‌ها حاوی کلسیم هستند و می‌تواند نیاز روزانه مادر و جنین را تأمین کنند. بعضی از مواد لبنی با استفاده از ویتامین D3 غنی می‌شوند. مصرف این ویتامین در کنار کلسیم برای رشد مفاصل و اسکلت استخوانی جنین ضرورت دارد.
امگا ۳: مصرف اسید چرب امگا ۳ در دوران بارداری بسیار مهم و ضروری است. این در حالی است که متأسفانه بسیاری از مادران باردار به اندازه کافی این ماده را از طریق تغذیه دریافت نمی‌کنند. به همین دلیل به مادران باردار توصیه می‌شود با نظر پزشک، مکمل‌های حاوی امگا ۳ را مصرف کنند. ضمنا این اسید چرب به رشد و سلامت مغز و تقویت چشم‌های جنین کمک می‌کند.
خطر کاهش رشد جنین با مصرف برخی مواد غذایی
در دوران بارداری در کنار تمام مواد غذایی و مکمل‌ها که باید در رژیم غذایی برای رشد جنین وجود داشته باشد، مواردی هم هست که مادران باردار باید از مصرف آن‌ها خودداری کنند. برای مثال مادران باردار نباید غذاهایی مانند گوشت نیم‌پز یا تخم مرغ خام را مصرف کنند. این مواد غذایی حتماً باید کاملاً پخته شوند. مصرف میوه و سبزیجات نشسته هم می‌تواند باعث بروز بیماری شود.
یکی از مضرترین مواد خوراکی شناسایی شده برای جنین، نوشیدنی‌های الکلی است. مصرف الکل ممکن است باعث بروز نقص در جنین و حتی سقط جنین شود؛ بنابراین به شدت توصیه می‌شود که مادران باردار که حداقل در سه ماهه اول دوره بارداری به هیچ وجه الکل مصرف نکنند.
بعضی از غذاهای دریای نیز ممکن است حاوی جیوه باشند که یک ماده سمی و خطرناک برای مادر و جنین است. پس در دوران بارداری، خوردن غذاهای دریایی مانند ماهی شمشیری، کوسه‌ماهی و یا شاه‌ماهی خال‌مخالی باید از رژیم غذایی مادران باردار حذف شود.
تغذیه درست راهی مطمئن به سوی سلامت جنین
در این مقاله درباره بعضی از مواد غذایی مفید برای جنین توضیح دادیم و گفتیم که هرکدام حاوی چه مواد مغذی هستند. همچنین به تعدادی از مهم‌ترین مواد معدنی و ویتامین‌های ضروری برای رشد جنین اشاره کردیم و بهترین مکمل‌های غذایی برای وزن‌گیری جنین را شرح دادیم. در ادامه مطالبی را به باید‌ها و نباید‌های تغذیه در دوران بارداری اختصاص دادیم و گفتیم که مادران باردار باید مصرف بعضی از مواد غذایی را در دوره بارداری خود متوقف کنند.
این مقاله متنی کامل و جامع برای راهنمایی مادران باردار و خانواده‌هایی است که منتظر آمدن فرزند هستند. برای اینکه اطلاعت بیشتری در این خصوص به دست آورید می‌توانید مطالبی مانند میوه‌های مفید و مضر در دوران بارداری و رژیم غذایی برای دیابت بارداری را مطالعه کنید.
