به دلیل 4 فصل بودن و تنوع زیستی گوناگون در ایران، به هر گوشه‌ای از آن که نگاهی می‌اندازیم، گیاهان و میوه‌های متنوعی را می‌یابیم. صرفنظر از میوه های جنگلی همه نواحی کشور، خطه همیشه سرسبز شمال از تنوع و جذابیت بیشتری برخوردار است. در واقع به سبب داشتن جنگل‌های گسترده و انبوه با انواع و اقسام گیاهان، درختان و بوته‌های وحشی و خودرو، تنوعی شگرف از مواد خوراکی طبیعی و ارگانیک یافت می‌شود. حتی می‌توان ادعا کرد هنوز بخش‌هایی از این جنگل‌ها هستند که پای هیچ انسانی به آنجا باز نشده و فقط مامن حیواناتی مانند خرس، ببر و روباه هستند. طبیعتا ممکن است میوه‌های وحشی دیگری نیز وجود داشته باشند که یا یافت نشده‌اند و یا به فواید خوراکی بودن آنها پی برده نشده است. در این مطلب قصد داریم تا شما را با میوه های جنگلی خطه شمالی بیشتر آشنا کنیم.

معروف ترین میوه های جنگلی شمالی

میوه‌های شمالی عطر و طعم متفاوتی دارند.

اگر تا به حال، عبارت میوه‌های جنگلی ایران را در اینترنت سرچ کرده باشید با عناوینی مانند میوه های جنگلی مازندران یا میوه های جنگلی گلستان و گیلان برخورد کردید. بطوریکه نویسنده برای کسب درآمد از میوه های جنگلی، آن میوه‌های خوشمزه را تنها مخصوص ناحیه خود دانسته است. اما حقیقت این است که به دلیل شرایط آب و هوایی شرجی و یکسان، مجاورت با دریای خزر و حاصلخیزی خاک این مناطق، میوه‌هایی که در این نواحی بصورت وحشی و خودرو یافت می‌شوند، مشابهت بسیاری به یکدیگر دارند. لذا از تفکیک آنها برای هر استان‌ خودداری کرده و یکباره آنها را شرح می‌دهیم.

تمشک

تمشک به بلک بری نیز معروف است.

احتمالا عکس هوس‌برانگیز تمشک جنگلی یا همان توت سیاه را قبلا دیده‌اید. تمشک‌های جنگلی شمال کشور، تقریبا همان بلک‌بری معروف، با نام علمی روبوس هستند. این میوه بسیار خوشمزه و مفید، بصورت خودرو و وحشی در نواحی شمالی کشور به وفور رشد می‌کند. البته تا قبل از اینکه ویلا‌سازی در شمال کشور زیاد شود، این بوته‌ها در هر جایی که درخت و سرسبزی بود رشد می‌کردند. اما متاسفانه امروزه جز بخش‌های جنگلی، کمتر جایی آنها را می‌بینیم. شما می‌توانید از این میوه برای تهیه شربت و مربا استفاده کرده و در تزیین ژله و کیک نیز از آن بهره ببرد.

بوته این میوه، مجموعه‌ای انبوه و تودرتو از گیاهی رشته‌مانند و به شدت تیغ‌دار است که در فصل بهار و اوایل تابستان به شدت رشد کرده و می‌توان آن را از مابقی گیاهان تیغ‌دار تمییز داد. میوه زیبا و خوشرنگ تمشک، ابتدا بصورت سبز روشن و با مزه ترش روی تیغ‌ها قابل رویت بوده و سپس به رنگ صورتی، قرمز، قرمز تیره و در نهایت رنگ مشکی با طعم بسیار شیرین در‌می‌آیند. از اینرو ظهور همزمان رنگ‌های قرمز و مشکی در این میوه، ظاهر آن را به شدت خوشایند می‌کند. برخی از مهمترین خواص تمشک به قرار زیر می‌باشد:

• سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هاست، برای پوست مفید بوده و خاصیت ضدپیری دارد.
• به مهار رادیکال‌های آزاد و متعاقبا پیشگیری از سرطان و دیگر بیماری‌ها می‌پردازد.
• یک فنجان از آن تقریبا حاوی 2 گرم پروتئین و 8 گرم فیبر است.
• دارای ویتامین C فراوان و پلی‌فنول‌های تقویت‌کننده مغز است.

چیدن تمشک جنگلی بسیار سخت است، بطوریکه برای در امان ماندن از شر آسیب‌های تیغ‌های این گیاه، می‌بایست از دستکش استفاده کنید. از طرفی نباید میوه تمشک را با شدت از گیاه جدا کنید، چون به سادگی له شده و از هم می‌پاشد. همچنین مدت زمان زیادی نمی‌توان آن را نگه داشت. برای مثال اگر برای چند ساعت آن را در ظرفی سرباز قرار دهید، مورچه‌ها زودتر از شما آن را میل می‌کنند! بنابراین برداشت و نگهداری از تمشک برای انتقال و فروش در دیگر شهرها دشوار است.

خوج

این میوه ظاهر متفاوت و پوست ضخیمی دارد.

از دیگر میوه های جنگلی استان گیلان و مازندران، میوه بسیار خوشمزه خوج است. درخت این میوه می‌تواند به شدت تنومند و زیبا مثل درختان جنگل‌های انبوهی که در فیلم ارباب حلقه‌ها دیده‌اید رشد کند! معمولا روی تنه این درخت جنگلی، خزه‌های سبزرنگ رشد کرده و مانند پیراهنی آن را می‌پوشاند.

میوه خوج از نظر ظاهر تقریبا فرم گردترشده گلابی را داشته و معمولا از آن بزرگتر است. این میوه با پوستی به مراتب ضخیم و زمخت، به رنگ تقریبا قهوه‌‌ای یافت می‌شود. البته در زیر این پوست ضخیم، بافتی نرم‌ و آبدار و به غایت شیرین قرار دارد. اگر این میوه جنگلی را امتحان کرده باشید، تقریبا محال است طعم بسیار شیرین و مزه منحصربه‌فردش را فراموش کرده باشید. این میوه نیز مانند سایر میوه‌ها مملو از انواع ویتامین‌ها بوده و ویژگی شاخص آن داشتن آب فراوان و فیبر غذایی است، که برای کار منظم روده‌ها مفید است.

البته امروزه بعضی مناطق با پیوند زدن و دیگر شیوه‌های باغداری، این میوه را با گلابی پیوند زده و میوه‌ای با مزه متفاوت را تولید کرده‌اند. این را به این دلیل می‌گوییم که ممکن است آن را بعنوان خوج جنگلی طبیعی به شما معرفی کرده و آنچنان که ما این میوه را وصف کردیم، برای شما جذاب بنظر نرسد. اما راه تشخیص، ساده است و آن پوست این میوه است. معمولا پوست خوج‌هایی که جنگلی نیستند به رنگ سبز بوده و به گلابی شباهت بیشتری دارند و نیز ضخیمی مابین خوج جنگلی و گلابی دارد. بنابراین هنگام خرید به آن توجه داشته باشید.

ازگیل ژاپنی

ازگیل ژاپنی خواص بسیاری دارد.

از دیگر میوه های شمالی می‌توان به ازگیل اشاره کرد. ازگیل ژاپنی یا ازگیل فرنگی، در گویش محلی با نام‌های دیگری چون انبه یا انبوه نیز خوانده می‌شود. درخت آن برگ‌هایی زیبا، کشیده و به اندازه یک ماهی دارند. ازگیل ژاپنی به حالت جالبی مانند خوشه‌های انگور روی درخت قرار می‌گیرد. این میوه با میوه‌هایی چون سیب و گلابی هم‌خانواده بوده و سرعت رشد بالایی دارد. در واقع فقط کافیست چند دانه از آن را در وقت مناسب در زمین بکارید، محال است سال بعد شاخته از آن نرسته باشد

در هر میوه انبوه، تقریبا 3 تا 5 دانه رویت می‌شود که از ویژگی‌های جالب این میوه می‌باشد. به عبارتی اگر ازگیل ژاپنی را از نزدیک دیده باشید مطمئنا دانه‌های بسیار خوش‌رنگ و براق آن توجه شما را به خود جلب کرده است. هنگام برداشت این میوه‌ خوشه‌ای شکل، دقت داشته باشید که نباید آن را کاملا از شاخه‌ نازک بالای آن جا کنید. به عبارتی باید حدود 1 سانتی‌متر با چوب نرم متصل به آن، آن را جدا کنید. در غیر اینصورت میوه بافت شاداب خود را از دست داده و حالت ضرب‌دیدگی پیدا می‌کند. در واقع ازگیل ژاپنی به دلیل ویژگی فرسودگی زودهنگام، شرایط را برای انتقال و فروش سخت کرده است.

این میوه شمالی، از میوه های جنگلی استان گیلان، گلستان و مازندران است که در دو نوع مختلف دیده می‌شود. نوعی از ازگیل ژاپنی آبدارتر بوده، فرم گردتری دارد و با رنگ زرد روشن، عموما مزه‌ای ملس متمایل به ترشی دارد. نوع دیگر آن، با فرمی کشیده‌تر، رنگ زرد متمایل به نارنجی داشته و مزه بسیار شیرینی دارد. همچنین اگر رسیده باشد، نسبت به نوع اول از آب کم‌تری برخوردار است.

ازگیل

ازگیل نام میوه‌ای دیگر از میوه های جنگلی استان گلستان، مازندران و گیلان است که در گویش محلی به آن کونوس می‌گویند. میوه ازگیل، کروی‌شکل بوده و رنگ قهوه‌ای مات دارد. این میوه اگر به خوبی نرسیده باشد، گوشت سفید و ترش‌مزه‌ای دارد که خوردنش دشوار بوده و دهان را خشک می‌کند، بطوریکه باید از آب برای پایین رفتن آن از گلو بهره ببرید! اما زمانیکه رسیده باشد، بافت قهوه‌ای‌رنگ و نرمی پیدا کرده و بسیار شیرین می‌شود، تا جاییکه مردم به آن خرمای گیلانی می‌گویند.

میوه ازگیل خاصیت اسیدی داشته و از آن برای تهیه ترشی و کنسرو استفاده می‌شود. البته هسته ازگیل به علت داشتن اسید سیانیدریک، سمی بوده و از خوردن آن می‌بایست پرهیز شود. از روزگاران قدیم برای این میوه خواص دارویی زیادی برشمرده شده است. برای مثال با جوشانده برگ آن می‌توان بیماری برفک، آبسه دهان و گلو، اسهال کودکان و نیز آنژین را درمان نمود. از خواص دیگر این میوه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرشار از ویتامین‌های C وB است.
• برای تنظیم فشار خون، قند خون و چربی خون مفید می‌باشد.
• برای رفع تب موثر عمل می‌کند.
• در رفع ورم روده و کار منظم آن مفید است.

انار جنگلی

این انارهای خوشمزه مختص درست کردن رب انار هستند.

درخت‌های انار جنگلی معمولا بسیار حاصلخیز بوده و در مناطق گوناگون مشاهده می‌شوند. انار محلی برخلاف انار درشت و شیرینی که می‌شناسید، اندازه‌ای کوچک‌تر داشته و به غایت ترش‌مزه است. در واقع ترش‌مزگی رب انارهای اصیل گیلانی به دلیل خلوص صد درصدی و ترکیب نشدن این انارها با دیگر میوه‌هاست. زیرا مرسوم است برای تهیه رب انار، این انارها را با آلوچه، گوجه‌سبز و یا حتی گوجه فرنگی و انار شیرین ترکیب می‌کنند. اما اگر تنها از این انارها در تهیه رب استفاده شود، غلظت، رنگ و ترشی بیشتری حاصل می‌شود.

انار محلی وقتی رسیده باشد، با همان اندازه کوچک و پوست سبزی که دارد، بسیار آبدار بوده و مزه ترش فوق‌العاده‌ای دارد. البته برخلاف اینکه این میوه سرشار از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هاست، برای کسانی که دچار مشکلات معده هستند خوردن آن را توصیه نمی‌کنیم.

دیگر میوه های جنگلی شمال ایران

با اینکه در جنگل‌های شمال کشور میوه های جنگلی و محلی دیگری چون گردو، انجیر، بلوط و… یافت می‌شود و طعم و مزه بسیار خوبی دارند، برای ایجاز سخن تنها بخشی از آنها را در بخش زیر آورده‌ایم:

زالزالک

زالزالک این میوه وحشی بومی شمال از جمله میوه های جنگلی زاگرس و شمال کشور می‌باشد. میوه‌ای با ظاهر یک سیب کوچک، که در رنگ‌های زرد و نارنجی دیده می‌شود. این میوه طعم شیرین و عطری خوشایند داشته و خواص زیادی برای آن درنظر گرفته شده است. برای مثال عصاره گیاهی زالزالک برای درمان اختلالات ناشی از استرس مفید است. همچنین ضد نارسایی قلب بوده و کاهش‌دهنده فشار خون می‌باشد.

سیب سبز جنگلی

قطعا بارها از سیب،‌‌ این میوه لاغری و بسیار مفید استفاده کرده‌اید و با انواع آن آشنا هستید. اما آیا سیب جنگلی را هم امتحان کرده‌اید؟ سیب محلی و بومی شمال که در گذشت بیشتر یافت می‌شد، اندازه‌ای به قدر یک هلو کوچک داشته و معمولا با رنگ سبز دیده می‌شود. البته ویژگی دیگری که می‌توان آن را از مابقی سیب‌ها تشخیص داد، رنگ قهوه‌ای بخش فرورفته قسمت بالای آن، جایی که به شاخه متصل می‌شود است. دیگر ویژگی بخصوص این سیب محلی، مزه شیرین و منحصربه‌فرد آن بوده که با عطری متفاوت از مابقی انواع سیب‌ها قابل تشخیص است.

هلو جنگلی

هلو محلی، این میوه جنگلی با اندازه‌ای کوچک‌تر از هلوهای معمول، همان پوست پرزداری که انتظارش را دارید دارد. اما عطر و طعمی که بواسطه جنگلی بودن در آن ایجاد شده، فوق‌العاده دلچسب می‌باشد. البته هلو جنگلی تفاوت دیگری نیز دارد و آن داشتن آب کمتر نسبت به هلوهای دیگر است.

آلوچه و گوجه سبز جنگلی

گوجه سبزهای شمال، ترش‌مزه و تازه.

عموما گوجه سبز را با ظاهر سبز می‌شناسیم. اما در جنگل‌های سرسبز گیلان و مازندران، انواع دیگری از گوجه سبزها رشد می‌کنند. این گوجه سبزها به رنگ‌های قرمز زرشکی، زرد، قهوه‌ای، سبز و حتی سیاه‌رنگ یافت شده‌اند. حتی در نوعی درخت جنگلی، گوجه سبز در ابتدا به رنگ سبز روشن، سپس سبز تیره و بعد از مدتی از رنگ قرمز به رنگ قرمز جگری تبدیل شده و دست آخر رنگ مشکی آن نمایان می‌شود. اما در تمام مدت، این گوجه سبز مزه‌ای ملس و گوشتی نرم دارد.

در نوعی گوجه سبز جنگلی با رنگ قرمز، هسته‌ها کشیده‌تر بوده و مزه‌ای بسیار ترش و اسیدی دارد. در نوعی دیگر، اندازه گوجه سبز بسیار ریز و در حد تیله بوده و در مدلی دیگر به اندازه یک هلو متوسط، درشت و شیرین می‌باشد. در واقع تنوع آلو و گوجه سبز در شمال ایران بسیار زیاد است و هر کدام مزه دلپذیر خود را دارند.

توت فرنگی جنگلی

این توت فرنگی‌ها در مقایسه با نوع معمولی که در بازار می‌بینید، شکلی ناموزون‌تر و تقریبا نافرم دارند. همچنین رنگ آنها قرمزی تیره‌تر است. اما طعم و عطری که این توت فرنگی‌های جنگلی دارند، با نوع گلخانه‌ای و مجلسی که در بازار می‌بینید، متفاوت است. اگر یکبار این نوع توت فرنگی را امتحان کنید، مجلسی بودن دیگر توت فرنگی‌ها برایتان بی‌ارزش خواهد بود.

در این مطلب انواع میوه‌های جنگلی را به شما معرفی کردیم و خواص تمام آنا‌ها را برایتان شرح دادیم. تمشک، خوج، ازگیل ژاپنی، انار جنگلی، زالزالک، سیب سبز جنگلی، هلو جنگلی، آلوچه و تو فرنگی از میوه‌های خوشمزه و معروف جنگل‌های شمال هستند که با خوردن آن‌ها طعم‌شان را هرگز فراموش نخواهید کرد.

طعم میوه های جنگلی شمالی، هرگز فراموشتان نخواهد شد

همانطور که درباره میوه‌های مناطق دیگر مانند آمازون می‌خوانیم و تمایل داریم آنها را امتحان کنیم، احتمالا افراد آن مناطق هم اگر با میوه‌های بومی شمال ایران آشنا بودند، برای خوردن آنها سر و دست می‌شکاندند. بنابراین این بار که به شمال کشور سفر کردید، خودتان را مهمان این تجربه شیرین کرده و به دنبال میوه های جنگلی گیلان و مازندرانی باشید. البته مبادا شاخه‌ای را بشکنید، بگذارید سال بعد هم این تجربه بسیار جذاب، نصیبتان شود. البته اگر شرایط سفر به شمال کشور را ندارید، می‌توانید با خرید آنلاین میوه از اسنپ‌فود، میوه های مخصوص گیلان و یا حتی میوه های استوایی را سفارش دهید. نوش جان!